Valeologiya asoslari

Shaxsiy va umimiy gigiyena.
Gigiyena — sog'lom turm ush tarzining asosi. Jam oat gigiyenasining 
h a r qanday yutuqlari h am shaxsiy gigiyena asoslarini m ensim aydigan, 
norm al m eh n at qilish, dam olish, uxlash rejim iga am al qilm aydigan, 
pala-p artish ovqatlanadigan, sof havoda kam b o 'ladig an, bad an terisi 
tozaligiga, kiyim-boshga, chiniqtiruvchi tadbirlarga, jism oniy tarbiyaga 
aham iyat berm aydigan, chekish va ichkilikka ruju q o 'ygan kishining 
sih a t-sa lo m a tlig in i saqlab qola olm aydi. T u rm u sh n in g gigiyenik 
sharoitlariga e ’tib o r qilm aslik odam sog'lig'iga kun d an -k u n g a p u tu r 
yetishi va uning ish qobiliyati pasayishiga olib keladi.
A toqli fiziolog I.P.Pavlov hozirgi zam on kishisi 100 yildan kam
um r ko'rm asligi kerak, bordi-yu, bu hoi kuzatilm ayotgan ekan, bunga 
asosan n o to 'g 'ri hayot tarzi sabab b o 'lad i, deb bejiz aytm agan.
O 'zbekiston R espublikasining m ustaqil rivojlanish davri sh aro it- 
larida shaxsiy gigiyena, sog'liqni m ustahkam lash va keng tarqalg an 
(yurak), q o n -to m ir kasalliklari, nerv-psixik, y uq um li va boshq a 
k a sallik larn in g o ld in i o lish n in g q u d ra tli om ili b o 'lib q o ld i. U
gipodinam iya va nerv-psixik zo'riqishga qarshi sam arali kurashish, 
shuningdek, ilm iy-texnika taraqqiyoti jarayonida yuzaga keladigan 
tashqi m uhit om illari va sharoitlariga nisbatan organizm ning qayta 
tiklanish im koniyatlarini oshirishga im kon beradi. Shaxsiy gigiyena 
tu sh u n c h a sig a kiradigan m asalalar doirasi g 'o y a t keng. M e h n a t, 
ovqatlanish, tu ra r joyini to za tutish va bo shqalarda shaxsiy gigiyena 
m asalalariga am al qilish shular jum lasidandir.
Shuningdek:
B adan terisi va og'iz b o 'sh lig 'in i parvarish qilish.
C hiniqish va jism oniy tarbiya.
K undalik rejim ning gigiyenik asoslari.
K iyim -bosh gigiyenasi ham shaxsiy gigiyenaning asosiy m ezonlari 
hisoblanadi.
M azkur m etodik tavsiyaning maqsadi o'quvchilarning tashqi m uhit 
om illari, aqliy va jism oniy m ehn atn ing odam organizm iga t a ’sirini
50

---

o ‘rganadigan profilaktik ta rm o g ‘i b o 'lg an gigiyena haqidagi bilim larini 
chuqurlashtirish va kengaytirishdan, sanitariya m adaniyatini egallash 
u c h u n z a ru r b o 'lg an gigiyenik b ilim la r va shikastlangan odam ga 
b irin ch i yordam berish usullari b ila n q u ro llan tirish d an , jism oniy va 
m a ’n av iy b aq u v v at y o sh a v lo d n i ta rb iy a la b e tis h tiris h g a t a ’sir 
k o 'rsa tish d a n iborat.