Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Muammoni o‘rganish 
Alisa signal sistemalarini yaratuvchi kompaniyada ishlovchi dasturiy loyiha 
menejeri. Bu kompaniya o‘sib borayotgan qari va nogironlarga mustaqil yashashga 
yordam  beruvchi  ko‘makchi  texnologiyalar  bozoriga  kirib  borishni  xohlaydi. 
Alisadan  signal  sistemalari  sohasida  yangi  texnologiyalar  yarata  oluvchi  6  ta 
yaratuvchidan iborat jamoani boshqarish so‘raldi. 
Alisaning ko‘makchi texnologiya loyihasi yaxshi boshlandi. Yaxshi jamoada 
ish  aloqasi  yaratildi  va  bunyotkor  yangi  g‘oyalar  vujudga  keldi.  Jamoa 
kommunikatsiya  uchun  signal  tarmog‘iga  ulangan  raqmli  televideniyadan 
foydalanib  to‘g‘ridan  –  to‘g‘ri  xabar  almashish  sistemasini  yaratishga  qaror  qildi. 
Shunga qaramay, loyihada oylar o‘tgach, Alisa apparat dizayner eksperti Dorotyni 
ishga kech kelishni boshlaganini sezdi, uning ishini sifati yomonlashgan va buning 
ustiga u jamoaning boshqa azolari bilan aloqa qilmayotgan ko‘rinadi. 
Alisa muammo haqida norasmiy tarzda gaplashdi Dorotyning shaxsiy muhiti 
o`zgarganmi  va  shu  uning  ishiga  ta‘sir  qilayotgan  bo‘lishi  mumkinmi.  Ular 
hechnimani  bilmaydi, shuning  uchun  Alisa  mumammoni  tushunish  uchun  Doroty 
bilan gaplashishga qaror qildi. 
Bir  necha  dastlabki  rad  etishlardan  so‘ng,  muammo  ko‘rindi,  Doroty  ishga 
bo‘lgan  qiziqishini  yo‘qotganini  tan  oldi. U  yarata  olishni  va  texnik  interfeyslash 
qobiliyatidan foydalanishni kutgandi. Shunga qaramay loyiha yo‘nalishi tanlangan, 
unda  ozgina  imkoniyat  bor.  Asosan,  u  boshqa  jamoa  azolari  bilan  C  dasturchi 
sifatida ishlayapdi. 
Ishi 
shubha 
ostidaligiga 
qaramay, 
u 
interfeyslash 
mahoratini 
rivojlantirmayotganidan  havottda.  U  qurilma  interfeyslashni  o‘z  ichiga  olgan 
ishlarni  topish  bu  loyihadan  keyin  qiyin  bo‘lishidn  xavotirda.  Chunki  u  keying 
loyihani  o‘ylashini  bildirish  orqali  jamoani  hafa  qilishni  xohlamaydi,  u  ular  bilan 
muhakamani qisqa qilishga qaror qilgan. 
 
1.8- rasm. Yakkalikka undash 

---

23 
 
Uning ishini sifati pastlaydi va qabul qilib bo‘lmaydigan bo‘ldi. Bu holatga 
tezda  kurashish  kerak. Agar  siz  muammoni  hal  etmasangiz, boshqa  guruh  azolari 
norozi bo‘lishadi va ular adolatsiz ish taqsimotini bajarayotgani his etadi. 
Bu  misolda,  Alisa  Dorotyning  shaxsiy  axhvoli  muammo  bo‘lishi 
mumkinligini  bilishga  urinadi.  Shaxsiy  qiyinchilik  odatda  undashga  ta‘sir  qiladi 
chunki hodimlar ishga diqqatini jamlay olmaydi. Siz ularga vaqt berishingizga va 
bu  masalalarni  yechishda  qo‘llab  quvvatlashingizga  tog‘ri  kelishi  mumkin,  siz 
ularni  ish  beruvchiga  javobgarligi  hali  ham  borligini  ravshantirishingizga  to‘g‘ri 
kelsa ham. 
Dorotyning  undash  muammosi  loyiha  kutilmagan  yo‘lda  yaratilganda  ko‘p 
uchrayduganlaridan.  Bir  turdagi  ishni  bajarishni  kutgan  hodimlar  butunlay 
boshqacha ishni bajarishi bilan tugaydi. Azolar mahoratini loyihada qabul qilingan 
yo‘ldan  boshqa  yo‘lda  rivojlantirishni  xohlaganda  bu  muammo  bo‘ladi.  Bu 
ahvolda,  siz  jamoa  a‘zosi  jamoni  tark  etishi  va  boshqa  joydan  imkon  qidirishiga 
qaror  qilishingiz  mumkin.  Bu  misolda,  shunga  qaramay,  Alisa  Dorotyga,  uning 
tajribasini  oshirish  ijobiy  kariera  bosqichi  ekanligiga  ishonch  hosil  qilishga 
urinishga  qaror  qildi.  U  Drortyga  dezayn  erkinligini  beradi  va  ayni  loyihasi 
tugaganidan  so‘ng  unga  ko‘proq  imkoniyat  beradigan  dasturiy  injiniring 
mashg‘ulot kurslarini tashkil qiladi. 
Maslovning  undash  modeli  chegaralangan  darajada  foydali,  lekin  muammo 
shundaki  u  motivatsiyaga  alohida  shaxsiy  fikrni  oladi.  Bu  esa  hodimlarning 
tashkilotning,  professional  guruhning,  bir  yoki  ko‘proq  madaniyatning  bir  qismi 
degan  faktni  ishonchli  hisobini  olmaydi.  Bu  shunchaki  oddiy  ijtimoiy  ehtiyojdan 
qoniqish  so‘rovi  emas—hodimlar  umumiy  maqsadlarga  erishish  uchun  guruhga 
yordam bersish orqali ham undalishi mumkin. 
Jips  bo‘lgan  guruhning  azosi  bo‘lish  ham  ko‘p  hodimlar  uchun  kuchli 
undalma.  Qoniqarli  ishli  hodimlar  ko‘pincha  ishga  borishni  yoqtiradi  chunki  ular 
birga  ishlaydiganlari  tomonidan  undaladi  va  ular  qilgan  ishni  qiladi.  Shuning 
uchun,  shaxsiy  undash  haqida  o‘ylaganda  ham  tashkilotning  maqsadlariga 

---

24 
 
yetishish  qanday  qilib  to‘liq  guruh  undalishi  haqida  o‘lashingizga  to‘g‘ri  keladi. 
Guruhni boshqarish masalalarini keyingi bo‘limda muhokama qilaman. 
Shaxsning  turi  ham  undashga  ta‘sir  qiladi.  Bass  va  Dunteman  (1963) 
professionallarni ikki guruhga bo‘lgan: 
1.
 
Ish  yo‘naltiradigan  hodimlar,  bajarayotgan  ishidan  undaladiganlar. 
Dasturiy  injiniringda,  bular  dastur  yaratishdagi  intellektual  baxs  orqali 
undaladiganlar. 
2.
 
Shaxsiy  yo‘naltiriladigan  hodimlar,  asosan  shaxsiy  muvofaqqiyat  va 
tanilish  orqali  undaladigan  hodimlar.  Ular  dastur  yaratishga  o‘zlarini  maqsadiga 
erishish  uchun  qiziqadi.  Bu  bunday  hudbin  va  faqat  o‘zini  manfaatlarini  o‘ylaydi 
degani  emas.  Aniqrog‘i,  ularda  uzoq  muddatli  maqsadlar  bor,  karierani 
rivojlantirish  kabi,  ularni  undaydigan  va  ular  maqsadga  erishishga  yordam  uchun 
ishda omadli bo‘lishni xohlaydilar. 
3.
 
Muloqot  yo‘naltiradigan  hodimlar,  aralashish  va  hamkasblarning 
harakatidan  undaladigan  hodimlar.  Dastur  yaratish  markazlashganda,  muloqot 
yo‘naltiradigan hodimlar ko‘proq jalb qilinmoqda. 
Muloqot  yo‘naltiradigan  shaxslar  odatda  guruhning  bir  qismi  sifatida 
ishlashni  yoqtiradi,  ish  yo‘naltiradigan  hodimlar  va  shaxsiy  yo‘naltiriladigan 
hodimlar  individual  faoliyat  ko‘rsatishni  afzal  ko‘radigan  joyda.  Ular  samarali 
aloqachilar.  Guruxda  turli  xil  shaxs  turlarini  aralalashishini  1.10  figurada 
muhokama qilaman. 
Xar  bir  shaxsning  undovi  har  bir  sinfning  elementidan  yaraladi,  lekin 
undashni  bir  turi  har  doim  ustun.  Shunga  qaramay,  shaxslar  o‘zgaradi.  Masalan, 
to‘g‘ri  taqdirlanmayotganini  his  etgan  texnik  hodimlar  shaxsiy  yo‘naltiriladigan 
hodimga  aylanishi  mumkin  va  ular  shaxsiy  qiziqishlarini  texnik  qiziqishlardan 
ustun  qo‘yadi.  Agar  guruh  yaxshi  ishlasa,  shaxsiy  yo‘naltiriladigan  hodimlar 
muloqot yo‘naltiradigan hodimga aylanishi mumkin.