Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

---

1 
 
 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
 
 
“Dasturiy injiniring” fakulteti 
 
“Axborot texnologiyalarining dasturiy ta‘minoti” kafedrasi 
 
Boboev L.B., Abduraxmanova N.N. 
 
DASTURIY LOYIHALARNI BOSHQARISH 
FANIDAN 
O‘QUV Q O‘LLANMA 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TOSHKENT 2019  

---

2 
 
Muallif(lar): Boboev L.B., Abduraxmanova N.N.  
 
O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: TATU. 2019. – 194 b. 
 
Jahon  amaliyotida  ilmiy  metodlar  asosida  loyihalarni  ishlab  chiqish  oqimga 
aylandi. 
Loyiha  konsepsiyalari  va  loyiha  boshqaruvi  o‘zgarishlarni  boshqarish  zarurati 
bilan  bog'liq.  Loyiha  boshqarish  turli  darajadagi  menejerlarning  kundalik  faoliyatining 
ajralmas  qismi  hisoblanadi.  Ko‘plab  menejerlar  yirik  loyihalar  bilan  rasmiylashtirilgan 
loyihalarni  boshqarish  usullaridan  foydalanish  zarurligini  shubha  ostiga  qo‘yadilar. 
Biroq,  ommaviy  ishlab  chiqarishga  qaratilgan  tashkilotlarda  ham  loyihalarni  amalga 
oshirilishi faoliyatning muhim qismidir. 
Rasmiylashtirilgan 
loyihalarni 
boshqarish 
usullaridan 
foydalanish 
sizga 
investitsion  maqsadlarni  yanada  aniqroq  aniqlash  va  investitsion  faoliyatni 
optimallashtirishni  rejalashtiradi,  loyiha  tavakkalchiliklarini  yanada  yaxshiroq  hisobga 
oladi,  mavjud  resurslardan  foydalanishni  optimallashtiradi,  nizolarni  bartaraf  etishni, 
tayyorlangan rejani bajarilishini nazorat qiladi, amaldagi ko‘rsatkichlarni tahlil qiladi va 
ish  vaqtida  o‘z  vaqtida  tuzatishlar  kiritadi,  kelgusida  amalga  oshirilayotgan  loyihalar 
tajribasini  tahlil  qilish  va  undan  foydalanish.  Shunday  qilib,  loyihani  boshqarish  tizimi 
butun tashkilotni boshqarish tizimining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. 
Loyiha boshqaruvi juda yosh ilmdir, ammo aslida uning asosiy tushunchalari XIX 
asr oxirida shakllantirildi. Ushbu qo‘llanmada zamonaviy boshqaruv nazariyasining ilmiy 
g'oyalar,  ijtimoiy  uslublar  va  asrning  biznes  yondashuvlaridan  qanday  ta'sirlanishini 
o‘rganasiz. 
Dizayn  texnologiyalaridan  foydalanish  qadim  zamonlarda  ham  mavjud.  Ma'lum 
ma'noda, etti mo‘'jizaning har birini amalga oshiriladigan ijtimoiy loyihalar deb hisoblash 
mumkin.  Biroq,  loyihalar  bilan  fikr  yuritish,  muhandislik,  biznes  va  nihoyat  ijtimoiy 
sohada  loyiha  yondashuvini  ongli  va  keng  qo‘llash  20-asrning  so‘nggi  uchinchi 
hodisasidir. 
Biroq,  o‘tgan  asrning  boshida,  ayniqsa,  muhandislik  sohasidagi  kuchli  loyiha 
o‘zgarishlari portlashi qayd etildi. 
Loyiha boshqaruvi hozirgi shaklida bir necha o‘n yillar oldin shakllana boshladi. 
O‘quv  qo‘llanma  Muhammad  al-Xorazmiy  nomidagi  TATU  Dasturiy  injiniring 
fakulteti  talim  oluvchi  talabalar  uchun  o‘quv  jarayonida  foydalanish  uchun 
mo‘ljallangan. 
O‘quv  qo‘llanma  Muhammad
  al-Xorazmiy  nomidagi  TATU  ilmiy-uslubiy 
kengashining qarori bilan chop etishga tavsiya etildi (2019 yil “_26_” “ mart ” “9(121)”-
sonli bayonnoma).  
 
Taqrizchilar: 
  
Azamov S.S.  
 
-Muhammad al-Xorazmiy nomidagi 
 TATU “AT” kafedrasi dosenti, f.m.f.n. 
Zaynutdinova M.B. 
-Toshkent temir yo’l muhandislar instituti  
“Informatika va kompyuter grafikasi”kafedrasi dosenti, Phd
 
 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU, 2019 
 

---

3 
 
KIRISH 
 
Mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq uzluksiz ta‘lim tizimini 
takomillashtirish  va  yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash,  ta‘lim  xizmatlarining 
ochiqligi va sifati masalalariga davlat tomonidan alohida e’tibor qaratilmoqda. 
O‘tgan yillarda ta‘limini rivojlantirish, ta‘lim jarayonini modernizatsiyalash 
va  mazmunini  yangilashni  ta‘minlash  maqsadida  uning  huquqiy  bazasini 
mustahkamlash  bo‘yicha  kompleks  chora-tadbirlar  amalga  oshirildi,  iqtidorli 
yoshlarning  xalqaro  va  respublika  olimpiadalari  hamda  tanlovlarda  salmoqli 
natijalarga erishishlarida ularni manzilli qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha qator tizimli 
chora-tadbirlar ko‘rildi.  
Dasturiy  ta‘minot  boshqaruvi  ba‘zan  dasturiy  injiniring  va  dasturiy 
injiniringning  boshqa  dasturlash  turlari  o‘rtasidagi  kalit,  bu  jarayonni  boshqarish 
deb  taklif  bildiriladi.  Bu  bilan  biz  dastur  ta‘minoti  taraqqiyotini  tashkiliy 
majburiyatlar,  byudjet,  jadvallar  ketma-ketligiga  asoslangan  fan  va  tashkilot 
kabilar  bilan  birga  o‘rin  egallaganligini  nazarda  tutmoqchimiz.  Shuning  uchun 
boshqaruv  dasturiy  injiniring  uchun  juda  ham  muhimdir.  Kitobning  bu  qismida 
texnikaviy  boshqaruv  nashridan  ko‘ra  dastur  nashri  kabi  axoli  boshqaruvi  yoki 
ko‘plab tashabbuskorlik tilining strategik boshqaruvini tanishtirib o‘tildi. 
1-  bob. Dasturiy  ta‘minot  loyiha  boshqaruvi  va uning birinchi  asosiy  qismi 
tavakkal boshqaruv bilan bog‘liqligini o‘z ichiga oladi. Loyiha rajalash mobaynida 
boshqaruvchilar  nima  hatolikka  yuz  tutishi  va  bu  haqda  ular  nima  qila  olishi 
mukunligi  haqida  tavakkal  boshqaruv,  loyiha  boshqaruv  javobgarligi  kaliti 
hisoblanadi.  Bu  bob  yana  axoli  boshqaruvi  va  jamoaviy  ishlash  bo‘limlarini  o‘z 
ichiga oladi. 
2-  bob.  Loyiha,  rejalash  va  fikirlashni  o‘z  ichiga  oladi.  Metal  chiziqlarni 
boshlang‘ich  dasgoh  rejasi  sifatida  va  rivojlantiruvchi  dasturni  tushuntirish, 
muhum  taraqqiy  etgan  usulda  qolishni  uddaburon  usullarining  muvaffaqiyat 
o‘rniga qabul qildim. Yana dasturiy ta‘minot texnikasi va tizimi narxini shu bobda 

---

4 
 
muhokama qilindi. Algoritmik narx namunasini tasvirlash uchun COCOMO oilasi 
narx namunasidan foydalndim va uning foyda zararlarni tushuntirib o‘tildi. 
3-5-  boblar  sifat  boshqaruvi  mavzusiga  oid  xisoblanadi.  Sifat  boshqaruvi 
dasturiy  ta‘minot  sifatini  yaxshilash  va  kafolatlash  texnikasi  va  jarayonoiga 
daxldordir  va  bu  mavzu  3-  bobda  yoritiladi.  Sifat  boshqaruvi  standartlarining 
muhimligini, jarayon kofolat sifati nazoratini, dasturiy ta‘minot o‘lchovining sifat 
boshqaruvidagi ro‘lini muhokama qilib o‘tildi. 
4-  bobda  shakl  boshqaruvi  muhokama  qilinadi.  Bu  jamoalar  tomonidan 
rivojlantirilgan  barcha  yirik  sistemalar  uchun  muhim  qismdir,  Garchi  talabalar 
dasturiy  ta‘minot  taraqqiyoti  bilan  faqat  o‘zlari  shaxsan  nmashg‘ul  bo‘lgan 
bo‘lsalar  ham  shakl  boshqaruvi  har  qoim  ham  ular  uchun  muhim  bo‘lmagan. 
Shuning uchun bu qismda o‘zgarish boshqaruvi, tizim tuzilishi turli boshqaruvi va 
shakl rejalashtirish kabi turli hil ko‘rinishdagi mavzular huhokama qilingan. 
5-  bobda  dasturiy  ta‘minot  jarayoni  taraqqiyoti  qanday  qilib  jarayonlar 
o‘zgarishi ya‘ni maxsulot va jarayon xususiyati barobar rivojlanadi. 
Umumiy  taraqqiyot  bosqichi  jarayoni,  ya‘ni  taraqqiyot  o‘lchovi,  taxlil 
jarayoni  va  almashnuv  jarayonini  va  almashnuv  jarayonlarini  muxokama  qilindi. 
Tayyor  namunalarni  qisqacha  tushuntirish  qobiliyati  va  SEI‘s  jarayon  taraqqiyoti 
qobiliyatini asaslashda davom etildi. 
 
 

---

5