|
Keys maqsadi va vazifasiga muvofiq materialni moslash. Haqiqiy
vaziyatlar tafsilotini tayyorlashda, odatda kompaniya, muassasa, tashkilot
rahbariyati, uning raqobatchilari olingan axborotdan foydalanishiga to’sqinlik
qilish maqsadida ularning manzillari o’zgartirishini, niqoblanishini talab etadi.
Ushbu holatlarda tadqiqot ob’ektining uydirma nomlaridan foydalanish mumkin,
ular uydirma bo’lmasligi kerak, chunki vaziyatning ko’rinish tafsiloti tubdan
o’zgartirib haqiqatdan farq qilishi mumkin.
Masalan, daromad hajmi va xarajatning hisobiy ko’rsatkichi sun’iy
oshirilsa, tashkilotda ma’lum harakatlar uchun qandaydir zaxira mavjudligi haqida
xulosa qilishi mumkin bo’ladi, ammo haqiqatda buni ajratib bo’lmaydi. Keys
muallifi vaziyat tarixini o’rganishni taklif etishi mumkin, ya’ni ushbu vaziyat
qo’yilgan o’quv maqsadlari talablariga mos kelishi kerak.
Keys usulini qo’llash bilan mashqlar bajarishni farqlay olish kerak.
Mashqlarni bajarish yuzaki tafsiloti haqiqiy yoki uydirma bo’lgan voqeani eslatishi
mumkin. Ammo, mashqni bajarishmaqsadi bilan keys-stadi turlidir. Matematik
ko’rinishdagi misol, masala, mashqlar o’quvchilarning maxsus konsepsiya, texnika
va tamoyilni qo’llashni o’rganishlari uchun material hisoblanadi. Vaziyat esa,
o’quvchilarga keng qamrovli malakalarni egallashga yordam berishi uchun
qo’llaniladi. Mashq yoki masalani bajarishda bitta yechim va bu yechimning bitta
yo’li mavjud bo’ladi, vaziyatda esa juda ko’p yechim va yechimning muqobil
yo’lchalari mavjuddir
2
.
Vaziyatni shunday ifodalash mumkinki, u o’quvchilarga maxsus analitik
usulni qo’llash yoki muammoga maxsus usul bilan yaqinlashishi imkoniyatini
1
Абдуқодиров А.А., Астанова Ф.А., Абдуқодирова Ф.А. “Сазе-study” услуби: назария, амалиёт ва тажриба.-
Т.: “Таfаккur qanoti”, 2012. - 134 б.
2
Покушалова Л. В. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного
обучения студентов [Текст] / Л. В. Покушалова // Молодой ученый. — 2011. — №5. Т.2. — С. 155-157.
31
yaratsin. Keys metodning asosiy vazifasi – bu o’quvchilarga tarkiblashtirilmagan
muammolar majmuasini yechishni o’rgatishdan iborat, ushbu turdagi
muammolarni muayyan analitik usul yoki yo’l bilan yechib bo’lmasligi aniq.
Shuning uchun, o’qituvchi o’quvchi oldiga aniq vazifa qo’yishi lozim: yoki
masalani yechish yoki keys-stadini bajarish. Buning uchun berilgan topshiriq
bo’yicha o’qituvchi o’quvchining nuqtai nazari bilan o’zinikini solishtiradi,
o’quvchi tushunchasiga tuzatish kiritadi.
“Sase-studu” uslubidan o’qitishning kasbga yo’naltirilgan texnologiyasi
sifatida foydalanish algoritmlash qiyin bo’lgan murakkab jarayon hisoblanadi.
Shunday bo’lsada, uni rasman quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin:
-
o’quvchilarni keys matni bilan tanishtirish;
-
keysni tahlil qilish;
-
keysni muhokama qilish, munozara, taqdimot;
-
munozara ishtirokchilarini baholash;
-
munozarani yakunlash.
O’quvchilarni keys matni bilan tanishtirish va keysning navbatdagi tahlili,
ko’pincha, uning muhokamasidan bir necha kun oldin amalga oshiriladi va
o’quvchilarning mustaqil ishi kabi joriy etiladi; bunda tayyorgarlikka ajratilgan
vaqt keysning turi, uning hajmi va murakkablik darajasiga ko’ra aniqlanadi
1
.
Ushbu bosqichda keys bilan umumiy ishlash sxemasini quyidagicha
amalga oshirilishi mumkin: dastlab keysning asosiy muammolarini aniqlash va
yechish uchun taqdim etilganlarning qaysi birlari muhimligini tushunish; keysning
vaziyatli kontekstiga kirish, uning asosiy ta’sir etadigan (harakatdagi) shaxslari
kimligini aniqlash, tahlil uchun zarur dalillar va tushunchalarni ajratish, masalani
yechish mobaynida qanday qiyinchiliklar paydo bo’lishini tushunish; keyingi
bosqich tadqiqot uslubini tanlashdan iborat.
Uncha katta bo’lmagan keyslarning muhokamalari o’quv jarayoniga
kiritilishi va o’quvchilar ular bilan bevosita dars davomida tanishishlari mumkin.
1
Покушалова Л. В. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного
обучения студентов [Текст] / Л. В. Покушалова // Молодой ученый. — 2011. — №5. Т.2. — С. 155-157.
32
Bunday holda, eng muhimi, keys o’tkazilishi rejalashtirilgan kursning nazariy
qismi o’quvchilar tomonidan to’liq o’zlashtirilgan bo’lishidir.
Agar o’quvchilar keyslar bilan dastlabki tanishishda ularning tahliliga
tizimli yondashsalar, u holda keyslar ustida ishlash yuqori samara beradi. Keysni
yechish mobaynida quyidagi ketma-ketlikni amalga oshirish mumkin:
1. Keysni tahlil etishda foydalanish uchun nazariy konsepsiya va
yondashuvlarni yodga tushirish maqsadida o’quv predmetining mos bo’limlaridan
tayanch g’oyalarni yozib chiqish.
2. Keys haqida umumiy tasavvur olish uchun uni tez o’qib chiqish.
3. Keysga qo’yilgan savollarni diqqat bilan o’qib chiqish va savollar
tushunarli ekanligiga ishonch hosil qilish.
4. Qo’yilgan savollarga aloqasi bo’lgan barcha omillar yoki muammolarni
diqqat bilan belgilangan holda keys matnini qayta o’qib chiqish.
5. Keys bilan ishlaganda, ko’rib chiqilishi zarur bo’lgan g’oya va
konsepsiyalar muammolar bilan qanday munosabatda ekanligini o’ylab ko’rish.
Shunday qilib, keyslar bilan ishlashning umumiy qoidasi –
Do'stlaringiz bilan baham: | 
