V. V. Mayskiy

“
antagonizm”
 
deb ataladi. 
D.Nojoʻya va toksik ta’sir.
 
 
Terapevtik dozalarda deyarli barcha dorilar, kerakli va foydali ta‘sir bilan bir vaqtda, 
keraksiz va ba‘zida xavfli ta‘sirga ham ega. Terapevtik dozalarda ishlatilganda dori 
moddalarning keraksiz ta‘siri 
nojoʻya ta’sir
deb ataladi. Nojoʻya ta‘sir 
allergik boʻlmagan 
va
 allergik
ajratiladi.
 
Allergik boʻlmagan nojoʻya ta’sirlar
har bir dori moddaga xos boʻlib, dozani koʻpayishi 
bilan ortadi va maxsus antagonistlar tomonidan yoʻq qilinadi. 
Allergik ta’sir
barcha dorilar uchun oʻxshash, dozaga koʻp bogʻliq emas 
(ular past dozalarda 
ham paydo boʻlishi mumkin)
, antiallergik dorilar tomonidan zaiflashadi. Kechishiga koʻra 
allergik reaksiyalar yengil 
( qichima, ),
oʻrta ogʻir 
( Kvinke shishish),
ogʻirga 
(anafilaktik 
shok) 
boʻlinadi. 
Nojoʻya ta‘sirlarning muhim turlaridan biri - homilador ayollarga dori-darmonlarni 
buyurishda embrion yoki homila rivojlanishining buzilishidir. Homiladorlikning dastlabki 12 
xaftaligida buyurilgan ba‘zi dorilar embrionning rivojlanishida buzilishlarni keltirib 
chiqarishi mumkin, keyinchalik ular tugʻma nuqsonlar shaklida namoyon boʻladi -bu 
teratogen ta’sir
deyiladi. Embrionda nuqsonlar shakllanishiga olib kelmaydigon nojoʻya 
ta‘sir 
embriotoksik ta’sir
deb ataladi. Homiladorlikni soʻngi davrlarida buyurilganda yuzaga 
keladigon salbiy ta‘sirlar – 
fetotoksik ta’sir
hisoblanadi. Terapevtik dozadan yuqori boʻlgan 
dozalarda 
(toksik dozada)
, dori moddalarning zararli ta‘siri 
toksik ta’sir
sifatida belgilanadi. 
Bular buyraklar, jigar, qon tizimi, markaziy asab tizimi, ovqat hazm qilish va boshqalar 
funksiyalarini jiddiy ravishda buzishi mumkin. Bundan tashqari shu oʻrinda dorilarning ta‘sir 
turlaridan juda ham ahamiyatli boʻlgan 3tasini aytib oʻtamiz : 1) spetsifik ta‘sir – bu dorining 
organizmdagi ayan qaysi retseptorlarga ta‘sir etishi 
(bu bizga juda k’plab ma’lumtlarni 
beradi). 
M: salbutamol 
2 
adrenomimetik hisoblanib, orgnizmdagi aynan shu retseptorlarga 
ta‘sir qiladi. Mana shu spetsifik ta‘sir bilan birga dorini 2) Tanlab ta‘siri- bu organizmdagi 
aynan qaysi oran yoki sohaga ta‘sir etishini bildiradi. Misol uchun biror A dori bizda
2
adrenoretseptorga ta‘sir qiladi , lekin aynan qayerdagi ? Bronx muskullarigami yoku uning 
sekret ajratuvchi bezlarigami?, bachadon silliq mushaklarigami? Aynan shu haqida ma‘lumot 
beradi bu ta‘sir
(!!!spetsifik ta’sirdan farqlab oling, ikkovi bir narsa emas).
Eng muhim 
bilishimiz kerak boʻlganlaridan biri: 3)Ta‘sir mexanizmi - bunda dori samara keltirib 
chiqarishi
(agonist)
yoki samarani yuzaga kelishiga toʻsqinlik qilishi mumkin
 (antagonist) 
va 
ma‘lum bir spetsifik retseptorga agonist boshqasiga antoganist boʻlishi mumkin bunga
 

---

78 
Manbaa:
@pharma_baza
sinergoantoganist 
yoki
agonistatn antoganist 
deymiz; Shu 3 ta‘sirni ham bilib olishimiz 
kerak
(tanlab , spetsifik , ta’sir mexanizmi .)
! 
II Xususiy farmakologiya