V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

C h o so n d a n   k e y in g i 
Q a d im g i  C h o so n n in g  q u la sh i  k o rey s
d av r 
e tn o si  u c h u n   o 'z   d a v la tc h ilig id a n
m a h ru m   b o 'lish n i  an g la tg a n .  M a h a l­
liy  aholi  o ra sid a   siyosiy  u y u s h m a   q abila  b irla sh m a si  k o 'rin ish in i 
o lgan.  X itoy  m a n b a la rid a ,  x u su sa n .  III  a srn in g   ik k in ch i  y a rm id a  
y o z ilg a n   " S a n -g o   chji"  ("U ch  d a v la t  tav sifi")d a  k o re y s  q ab ilalari 
" sh a rq iy  v a rv a rla r"   ( " d u n - i" )  d eb  n o m la n g a n .  U n g a 80 m in g  a h o ­
lisi b o 'lg a n   P uye,  K o g u ry o   (30  m in g   uy),  S h arq iy  Ye  (20  m in g   uy), 
S h arq iy  O k ch o  (5 m in g  u y ) b ila n  b irg a  S him oliy O k ch o  va C h in d a n  
ib o ra t  " u c h   x an "  -  M axan,  C h in x an   h a m d a   P y o n x a n d a n   q ab ilalar 
b irla sh m a si  k irg an .  U m u m a n   o lg a n d a ,  ja n u b d a n   tash q ari  b arch a 
k o re y s  q ab ilalari Q a d im g i  C h o so n  o 'r n id a   tash k il e tilg a n  4 ta  vilo- 
y a tg a  kirg an .
K oreys  q a b ila la rin in g  asosiy  m a s h g 'u lo ti  d e h q o n c h ilik d a n   ibo-

---

2 2
II  Bob.  Q A D IM G I C hO SO N
ra t b o 'lg a n .  U la r Xitoy b ila n   ip a k  m ato ,  m a rv a rid , ra n g li  tosh,  teri, 
te m ir sa v d o  qilgan.
P u y e d a   "q asrlar,  o m b o rlar,  q a m o q x o n a   va  sh a h a r  d ev o rla ri 
b o 'lg a n " lig id a n   s h a h a r  in fra tu z ilm a si  to 'g 'r is id a   m a 'lu m o tg a   ega 
b o 'la m iz .
P u y e v a K o g u ry o   a h o lisin in g  ijtim oiy  ta b a q a la r z o d a g o n la rd a n  
tash k il  to p g a n   v an   ("k atta  u y " ),  o d d iy   o d a m la r  (" q a m b a g 'a l  uy- 
lar")  va  q u lla rd a n   ib o rat  b o 'lg a n .  H u k m d o r  v a n la r  b ir  v a q tn in g  
o 'z id a   k o h in   h a m   b o 'lish g a n .  O d a td a ,  k o h in   faoliyati  v a n   b ilan  
b o g 'liq  b o 'lg a n . Ju m la d a n , P u y e d a  su v  to sh q in i, q u rg 'o q c h ilik  yoki 
h o silsiz lik n in g  a y b d o ri v a n  b o 'lib , b u n d a y  h o la td a  u  h o k im iy a td a n  
voz  k ec h g an   yoki  o 'z - o 'z in i  o 'ld irg a n .  S h u   a sn o d a   v a n g a   ta n la sh  
im k o n iy a ti b erilg an .
O k ch o   va  Ye b irla sh m a sid a   y a g o n a   h u k m d o r  b o 'lm a g a n .  A h o ­
li  K o g u ry o   o 'lp o n   y ig 'u v c h isi  to m o n id a n   b o sh q a rilg a n .  " S a n -g o  
ch ji"d a yozilish ich a, O k ch o   ah o lisi o 'lp o n   ta rz id a   baliq,  k a n o p d a n  
to 'q ilg a n   m ato ,  tu z   va  d e n g iz   m a h su lo tla ri  h a m d a   chiroyli  q izlar 
b ila n  ta 'm in la b   tu rg an .
O d a td a ,  v an   lav o zim ig a  " g a "   d e b   n o m la n g a n   z o d a g o n la r  su- 
lo la sid a n   ta y in la n g a n .  P u y e d a   " z o d a g o n   x o n a d o n la r"   ot,  sigir, 
ch o 'c h q a ,  it  k ab i  u y   h a y v o n la ri  b ila n   n o m la n g a n lig i  u la rd a   tote- 
m istik   q a ra s h la r  b o 'lg a n lig id a n   d a lo la t  b e ra d i.  S h u n in g d e k ,  a f­
so n a g a   k o 'ra,  P u y e  h u k m d o rla rid a n   b iri  o 'z in in g   kelib  ch iq ish in i 
o ltin   q u rb a q a   b ila n   b o g 'la y d i.  X itoy  m a n b a la rid a   yozilish ich a, 
P u y e   z o d a g o n la ri  teri  b ila n   q o p la n g a n   ip a k   va  ju n   m ato li  kiyim - 
la r k iy g a n  va b o sh  k iy im la rin i o ltin  h a m d a  k u m u s h  b ilan  b ezag an . 
K o g u ry o lik   b o y la r  h a m   o ltin   va  k u m u s h   b ila n   b e z a tilg a n   ip a k   va 
kim xob  k iy im la rn i k iyganlar.
O d d iy   x alq   (" k a m b a g 'a l  o ila la r")n i  "x ax o "  d ey ilg an .  K ogur- 
y o d a g i  sinfiy  ta b a q a la n ish   h a q id a   " S a n -g o   chji"d a,  " k a tta   u y la r"  
d e h q o n c h ilik  b ila n  s h u g 'u lla n m a y d i va to 'k in -s o c h in lik d a  y ash ay - 
di,  " k a m b a g 'a l  u y la r" la r  esa  u la rg a   n o n ,  tu z   va  b a liq  y etk az ib   b e­
ra d i,  d e b  y o zilg an .
K oreya  h u d u d id a   am a l  q ilin g a n   X itoy  q o n u n la rig a   k o 'ra ,  P u ­
y ed a  o 'g 'rilik  u c h u n  20 b a ra v a r m iq d o rd a  ja rim a   to 'la n g a n .  O d a m  
o 'ld irg a n  sh a x sg a  n is b a ta n  o 'lim  jazo si b erilib, u n in g  oilasi q u lg a  ay ­
la n tirilg a n  (a y n a n  b u n d a y   q o id a   K o g u ry o d a  h a m  b o 'lg a n ).  R ashk-

---

II  Bob.  Q A D IM G I C hO SO N
2 3
chi  ay o llar  h a m   o 'lim   jazosiga  m a h k u m   q ilin g an lar.  O 'ld irilg a n  
a y o lla m in g  jasad in i olish  u c h u n  u la rn in g  y a q in la ri av v al  q alin  ta r­
z id a   b e rilg a n   b u q a   va  o tlarn i  q a y ta rg a n .  Ye  d a   esa  b o sib   o lin g a n  
h u d u d la r  d ax lsiz b o 'lg a n . S h u  bois q ish lo q la rd a  b o sh q a la rn in g  y er 
m a y d o n i b o sib   olin ish i b o ra sid a  n iz o   chiqsa,  a y b d o r h a tto  h a y v o n  
h iso b id a  jarim a  to 'la g a n .
K oreys ja m o a la rid a   o 'z ig a   xos u r f - o d a t va  m a ro sim la r b o 'lg a n . 
M a n b a la rd a  y ozilishicha, P u y e d a  levirat o d a ti b o 'lg a n  bo 'lib , kichik 
u k a   a k a sin in g   b ev asig a  u y la n g a n ..  K o g u ry o d a   y an g i  k e lin -k u y o v  
b irin ch i  fa rz a n d i  tu g 'ilg u n ig a   q a d a r k e lin n in g   qizlik  u y id a   y a sh a ­
gan .  Yeda  esa  q iz la r  10  y o s h d a n   b o sh la b   b o 'la ja k   e rin in g   u y id a  
istiq o m a t  q ilg an   va  b ir  n a sa b   (bir  u r u g 'jd a g ila r   o ra sid a   oila  q u ril- 
m ag an .  D afn va m o ta m  m a ro sim la ri h a m  o 'z ig a  xos b o 'lib ,  P u y e d a  
h u k m d o rla r  y ash il  to s h d a n   y asa lg a n   to b u tla rd a   d a fn   q ilin g a n   va 
h a tto   o d a m la r  h a m   q u rb o n lik   q ilin g an .  O k c h o d a  esa  v afot  etg an - 
m a rh u m la r  m a 'lu m   m u d d a t  v a q tin c h a lik   ta y y o rla n g a n   q a b rla rg a 
d a fn   qilingan.  M a 'lu m   m u d d a t  o 'tg a c h   m a rh u m n i  y o g 'o c h d a n  
ta y y o rla n g a n   oilav iy   sa rk o fa g la rg a  q o 'y ilg a n .  M a rh u m  b ila n  birga 
u n in g  y o g 'o c h   tasv iri  va  g u ru c h li id ish i h a m  d a fn   qilingan.
K o re y slard a,  a y n iq sa,  y u q o ri  ta b a q a   v ak illari  o ra s id a   Xitoy 
m a d a n iy a tin in g  ta'siri b o 'lg a n .  C h u n o n c h i, O k ch o  va Y edagi u ru g ' 
sa r d o rla rid a   " x o u "   n o m li  Xitoy  u n v o n i  b o 'lg a n .  "U ch   x a n "   su- 
lo la sid a n   b o 'lg a n la r  x ito y ch a  lib o sla r  k iy ish g a n .  A yn iq sa,  L olan 
(A n n a n )d a   X ito y n in g   ta'siri  k u c h li  b o 'lg a n .  O 'z   n a v b a tid a ,  bu 
d a v r d a   k o re y s  q a b ila la ri  X itoy  v ilo y a tla rig a   q a rsh i  k u ra s h g a n   va 
e ra m iz g a c h a  b o 'lg a n   82  yili u la rd a n  ik k ita si -  C h e n fa n  va  L in tu n - 
ga b a rh a m  b e rilg a n . Bu d a v r d a  "U ch  x a n " la rd a  h a m  x ito y la r b ilan  
k u ra s h   d a v o m   etg an .  313  yili  b a rc h a   X itoy  v ilo y a tla rin in g   h u k m - 
ro n lig ig a b a rh a m   b e rilg a n .  Bu y a n g i  k o re y s  d a v la tc h ilig i  s h a k lla ­
n ish ig a  aso s b o 'lg a n .

---

2 4