V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

P e k c h e  
D astlab  Pekche  K oreya  yarim   oroli  jan u b id ag i  ma-
xan yoki bosh q ach a a y tg a n d a  chinxan-maxan jam o- 
asi  (ilk  dav latch ilik   shakli)  tarkibiga  kirgan.  Xitoy  va  koreys  yilno- 
m a la rid a  P ekchening kelib chiqishi b o ra sid a  to 'rt xil q arash  m avjud. 
Ju m lad an ,  "S am g u k   sa g i" d a   P ekchening  tashkil  to p ish ig a  oid   ikki 
xil fikr bildirilgan. B irinchisiga k o 'ra, Pekche K og u ry o n in g  asoschisi 
Ju m o n g n in g  o'g'H  O njo to m o n id a n  tashkil qilingan. R ivoyatga k o'ra, 
Ju m o n g n in g   birinchi n ik o h id a n   tu g 'ilg a n   katta  o'g'H   va  vorisi  Yuri 
S him oliy  P uyeda,  ikkinchi  x o tin id a n   tu g 'ilg a n   P iry u   va  O njo  ism li 
o 'g 'illari K o g u ry o d a y ashagan. Yuri K oguryoga k elgan v aq td a P iry u  
va O njo jan u b g a jo 'n a b  ketgan. A ynan b u  y erd a O ndjo yangi davlat- 
ga asos solgan.  Ikkinchi taxm inga k o 'ra,  P iryu  va O njo Ju m o n g n in g  
o 'g a y  o 'g 'illari b o 'lish g an .  Ba'zi  olim lar fikricha,  P iryu  va O njo tari- 
xiy  sh ax slar em as,  balki  Pekche  aholisi  sh akllanishiga  asos  b o 'lg a n

---

2 8
III  B ob.  U C H   P O D S H O L IK  D A V R I
k oreys jam oasini g av d a la n tiru v ch i o brazlardir. P iryu K oguryo bosib 
o lgan p iry u  u ru g 'i,  O njo esa okcho qabilasin in g  n o m id a n   kelib  chiq- 
qan.  A ynan  bu  q arash g a  asoslanib,  koreys  tarixchilari  P ekchening 
p a y d o  b o 'lish  d av rin i eram izg ach a b o 'lg a n  I asr d e b  hisoblaydilar.
Y apon  tarixiy  h u jjatlarig a  k o 'ra ,  P ek ch e n in g   asoschisi  T onm - 
yondir.
"C h jo u   sh u "   ("C hjou  tarix i")  n o m li  Xitoy  y iln o m a sig a  k o 'ra, 
P ekche  d a v la tig a   K utxe  d e g a n   kishi  aso s  solgan.  Bu  o 'rin d a ,  g ap  
P u y e v a n i -  Vi K utxe to 'g 'r is id a  k eta y o tg a n  b o 'ls a  kerak.  P ekcheda 
K utxe  no m li  ib o d a tx o n a  b o 'lib ,  u  y e rd a   P ekche  d a v la tin in g   asosc- 
h isig a  b a g 'ish la b   q u rb o n lik   q ilin a r  ek an .  Y iln o m ad a  y ozilishicha, 
P ekch en in g   p a y d o   b o 'lis h   tarixi  e ram izg ac h a  b o 'lg a n   III  asrg a 
to 'g 'r i keladi.  H u k m d o r su lo la vakillari  P u y e n a sa b ig a  eg a b o 'lish i 
b ila n   b irg a,  Xe,  Sa,  Yon,  Xyon,  C hin,  Kol,  Рек  va  M ok  n o m li  8  ta 
z o d a g o n la r u r u g 'id a n  h a m  b o 'lg an .
T ashkil to p g a n d a n  to e ra m iz n in g  6 0 -y illarig ach a Pekche d astlab  
moxe u ru g 'i, 6 0 -y illa rd a n  to III a s m in g  oxirigacha Silla d a v la ti bilan 
to 'q n a s h u v d a  b o 'lg an .  III-IV  a srla rd a   P ekchening asosiy raq ib i Ko­
g u ry o  b o 'lg an .  U lar o ra sid a g i  d astlab k i ja n g  369 y ild a  b o 'lib ,  u n d a  
Pekche K o g u ry o n in g  20 m in g lik  q o 'sh in in i to r-m o r etib,  k o 'p la rin i 
a sirg a  olgan.  371  va  377  y illa rd a  Pekche  K o guryo  p o y tax ti  Pxen- 
y a n n i  q am al  qilgan  b o 'ls a -d a ,  u n i  b u tk u l  b o sib   ola  b ilm ag an .  N a­
tijada,  392  va  395  y illa rd a  P ekche  K o g u ry o d a n   b ir  nech a  janglar- 
d a  m a g 'lu b   b o 'lg a n .  Biroq,  K o guryo  b ilan   ja n g   qilish  b a ro b a rid a  
Pekche  tash q i jan g larn i  h a m   am alg a  o sh irg an .  IV  a srn in g   ikkinchi 
y a rm id a  Pekche n a fa q a t K oreya yarim  oroli h u d u d in i, balki Lyaosi, 
S h a n d u n   kabi  Xitoy  viloyatlarini  va  K y u sy u   no m li  y a p o n   orolini 
bosib olib, yarim   o ro ld ag i en g  katta,  kuchli d a v la tg a   aylangan.
475  y ild ag i  n a v b a td a g i  h u ju m d a n   s o 'n g   k o g u ry o lik la r  P ekche­
n in g  p o y tax ti X an so n n i bo sib  o ld i va h u k m d o r v a n  K ero o 'ld irild i. 
P ek ch e n in g  asosiy yeri b o 'lg a n  X angan  d a ry o si b o 'y la rid a g i y erla r 
K o g u ry o g a o 'tib  k etish i bois, p o y ta x t K im g an  d ary o si q irg 'o g 'id a g i 
U njin sh a h rig a  k o 'c h irilg a n . O 'z a ro  u ru s h la rd a g i m a g 'lu b iy a t d av - 
la tn in g   ichki  ahvoli  y o m o n la sh u v ig a   sabab  b o 'ld i.  Q iyin  ahvo lg a 
tu sh ib   q o lg an   d e h q o n la r  K o guryo  va  Sillaga  qochib  o 'tish d i.  Q o- 
laversa,  h o k im iy a t  v a  toj  u c h u n   b o 'lg a n   k u ra s h la r  n atijasid a  b ir 
nech a  v a n la r  o 'ld irila d i  (477  va  501  yillar).  K o g u ry o g a  q a rsh i  k u -

---

HI  B ob.  U C H   P O D S H O L IK   D A V R I
2 9
ra sh   y o 'lid a   P ekche  X itoyning ja n u b iy   su lo lalari  va  Silla  b ilan   itti- 
foq  tu z g a n .  493-yili  ikki  d a v la t  p o d sh o la ri  o 'rta s id a   b itim   tu zilad i 
h a m d a   k elg u si  yil  P ekche  S illaning  K o g u ry o g a  q arsh i  k u ra sh ish i 
u c h u n  h a rb iy   q o 's h in  y u b o ra d i.
P ekche  h u k m d o ri  v an  Son  (523-554  yy.)  b ila n   b o g 'liq   avv alg i 
q u d ra tin i  tik lash   va  islo h o tlar  o 'tk a z is h   m a q sa d id a   yangi  h u k m ­
d o r m a m la k a t p o y tax tin i  Sabi sh a h rig a  k o 'c h ira d i.  M a rk azlash g a n  
b o sh q a ru v n i  am a lg a   o sh irish   m a q sa d id a   22  o k ru g   ra h b a rla rin i 
v an   u r u g 'id a n   ta y in la y d i.  S h u n in g d e k ,  5  v ilo y atg a  q o 's h in   kiritib, 
m a 'm u riy  islo h o tla r o 'tk a z a d i. 
м .«>»
Bu  d a v rd a   K o g u ry o   b ila n   to 'q n a s h u v   d a v o m   etad i.  551  y ild a 
P ekche  Silla  b ila n   b irga  K o g u ry o n i  X angan  d a ry o si  b o 'y la rid a g i 
av v al bosib o lg an  h u d u d la rid a n  siqib ch iq arg an .  Biroq, 553 yili  Sil­
la y an g i y erla rn i b o sib   oladi. 554 yili  v an Son Sillaga  q arsh i  y u b o r­
g an   q o 's h in i ja n g d a   m a g 'lu b  b o 'la d i h a m d a   v an o 'z in i o 'ld ira d i.
Pekche  Sillaga  q arsh i  K og u ry o n in g   Tan  im periyasiga  qarshi 
b o 'lg a n   h u k m d o ri Yon G e so m u n  d a v rid a  K oguryo bilan birlashadi.
K oguryo  va  Silla  bilan  u ru s h   ho latid a  b o 'lg an   Pekche  boshqa 
m am lak atlar  bilan  k o 'p   tom onlam a  d ip lo m atik   m u n o sab atlar  o'r- 
natib, u larn in g  z a ru r v aq td a y o rd a m  berishi h aq id a va'dasini olishga 
h a ra k a t  qiladi.  Pekche  d avlati  X itoyning jan u b iy   sulolalari,  Szin  va 
S un im periyalari, Janubiy Si bilan d o 'sto n a  aloqa o 'm a ta d i va VI-VII 
asrla rd a  Suy  h a m d a   Tan  im periyalariga  bir  necha  m arta  elchilarini 
y uboradi.  VII a srd a Pekche Yaponiya bilan d o 'sto n a  aloqa o 'm atad i.
VII  a s rd a   K o guryo y o rd a m id a  P ekche Sillaga  h u ju m  qiladi.  642 
yil  u   S illan in g  40  ta  qal'alarin i,  655 y ild a   esa  K o g u ry o   P ekch en in g  
h a rb iy   k o 'm a g id a   33 ta Silla  q al'a la rin i b o sib  oladi. O 'z  n av b a tid a , 
Silla X itoyning Tan  im p eriy asig a y o rd a m   so 'ra b   m u ro jaa t qiladi.
K o g u ry o   h u k m d o ri  Yon  G e so m u n   o 'lim i tu fay li  K o g u ry o   d a v ­
lati  q u la s h id a n   av v al  Tan  im p eriy asi  va  Silla  b irm u n c h a   k u ch siz 
b o 'lg a n   P ekche b ilan   h iso b -k ito b   qiladi.  660  y ild a   P ek ch e n in g   xar 
to m o n id a n   Tan  im p e riy a sin in g   135  m in g lik   q o 'sh in i  va  50  m in g ­
lik  sillalik lar  b o stirib   kirad i.  Tez  o ra d a   m a m la k a t  p o y tax ti  qam al 
q ilin a d i  va  P ekche  van i  q o chib  k etad i.  L ekin,  m a 'lu m   m u d d a t 
o 'tg a n d a n   k ey in   u  asirg a  tu sh a d i.  S h u n d a n   so 'n g ,  P ekche  d a v la t 
ta rz id a  b a rh a m  to p a d i va u n in g  avv alg i y e rla rid a  b e sh ta  X itoy h a r­
b iy  o k ru g lari  tash k il qilinadi.

---

3 0
III  B ob.  U C H   P O D S H O L IK   D A V R I