V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

 Tik shaxta stvollaraing kayjoyida elektr detonatorlarni ulash 
sxemasi, portlatish ВПС-1 asbobi yordamida amalga oshiriladi:
1 
– portlatuvchi kabel; 
2 
–  elektr detonatorlar; 
3 
–  antenna simlar.

---

181
bu yerda:p – misning solishtirma qarshiligi, 0,0184 (Q • mm2)/m; /a 
– antenna simlarining uzunligi, m, S3 – antenna simining ko‘ndalang 
kesim yuzasi, mm2. Ushbu qiymatlarni o‘rniga qo‘yib, quyidagini ol-
amiz:
0,0184       = 0,1444;
“Ч/А Да
bu yerda: Z)a – antenna diametri, m;
d\ – antenna simining ko‘ndalang kesim yuzasi, mm2. Anten-
na sifatida alumin sim (p = 0,028 Q • mm2/m) qo‘llanilga-nida ham 
xuddi yuqorida keltirilgan formulaga o‘xshash antenna simining qar-
shiligini hisoblash formulasini hosil qilish mumkin:
Ла=0,224§.
“a
Agar  antenna  simlarining  konfiguratsiyasi  halqasimon  anten
-
na-dan farq qilsa, ularning qarshiligi ushbu formuladan aniqlanadi:
Bu holda mis simli uchun bu formula quyidagi ko‘rinishga ega 
bo‘ladi:
К =p\ = 0.1804^ = 0,046-
4
Alumin sim qo‘llanilganda esa
К =0,071^.
“a
Magistral simning (kabelning) qarshiligi kabel va bog‘lovchi sim-
lar qarshiliklari yig‘indisidan iborat, ya’ni
Rm=Rk+ 0,046JV,
“a
bu yerda: /a – uzaytiruvchi simning uzunligi, m; da – uzaytiruv-
chi simning diametri.

---

182
Magistral sifatida egiluvchan, namlik o‘tkazmaydigan izolatsiya-
li kabeldan foydalaniladi. Bu kabel 660 V dan kam bo‘lmagan nomi-
nal kuchlanishga hisoblangan kabel (ТРШЭ turi) yoki portlatish ka
-
beli НГШМ 2x10 dir.
Uzaytiruvchi sim sifatida namlik o‘tkazmaydigan izolatsiyali, 
nominal kuchlanish 380 V ga mo‘ljallangan (simlar ПВ, ПР), anten
-
na sifatida ko‘ndalang kesimi doirasimon mis sim markalari: diametri 
0,8 mm dan kam bo‘lmagan yoki diametri 1,1 mm o‘lchamdagi MM 
simlar qo‘llaniladi.
Shaxta stvollarini yer yuzasidan boshlab o‘tishda va stvol kav-
joyida metan gazi yoki ko‘mir changi bo‘lmagan hollarda diametri 
mos ravishda 1,25, 1,6 va 1,8 mm bo‘lgan AT, АПТ va AM marka
-
li alumin sim qo‘llanilishi mumkin. Portlatish sxemasini, kabel ning 
ko‘ndalang kesim 
S
 yuzasini tanlashda magistral sim yoki kabel qar-
shiligining o‘lchami va elektr detonatorlar sonidan kelib chiqqan hol-
da 6.7–6.10-jadvallardan olish mumkin. 69-
d
, 
e
 rasmda ko‘rsatilgan  
sxemalarga muvofiq portlatiladigan elektr detonatorlar sonini 6.11-jad
-
valda berilgan ma’lumotga qarab aniqlash mumkin.
Kabel tomirlari ko‘ndalang kesimi yuzasining o‘lchami jadval-
da berilgan o‘lchamdan farq qiladigan kabellarni qo‘llanish mumkin 
emas.
6.7-jadval
Kabel uzunligi, 
m
Kabel qarshiligi, 
Ω
Portlatiladigan ED soni
Ulash sxemasi, 
6.9-
a
 rasm
Ulash sxemasi, 
6.9-
b
 rasm
S
 = 4 mm
2
, ikkita ishlaydigan kabel tomirida
300
2,8
117
234
400
3,7
101
202
500
4,6
89
178
600
5,5
80
160
700
6,4
72
144
800
7,4
65
130
900
8,3
60
120
1000
9,2
55
110

---

183
6.8-jadval
Kabel uzunligi, 
m
Kabel qarshiligi, 
Ω
Portlatiladigan ED soni
Ulash sxemasi  
6.9-