V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

6.5-§. ELEKTR DETONATORLARNI ULASH USULLARI  
VA ELEKTR PORTLATISH TARMOQLARINI HISOBLASH
Elektr detonatorlarni kondensatorli portlatish asbobida portlatish-
da faqat ketma-ket ulash usuli qo‘llanilib (6.7-rasm), elektr zanjiri qar-
shiligini yoki portlatish tarmog‘ining butunligini, tok o‘tkazuvchan-
ligini tekshirishda shu maqsad uchun mo‘ljallangan va ruxsat etilgan 
asboblar qo‘llaniladi (asboblar haqidagi ma’lumot 6.3-§ da berilgan). 
6.7-rasm.
 Elektr detonatorlarni 
ketma-ket ulash sxemasi:
a) tog‘ jinslari kavjoyida; b) jinslar 
va ko‘mir aralash bo‘lgan kavjoyda; 
d) lavaning kavjoyida.

---

179
Ko‘p miqdordagi elektr detonatorlarni portlatish uchun elektr detona-
torlarni ketma-ket – parallel ulash usulidan foydalanish mumkin.
Bunda quyidagi shartiarga rioya qilinishi kerak: guruhlar soni 
to‘rttadan ortiq bo‘lishi mumkin emas, portlatish zanjirining umumiy 
qarshiligi ketma-ket ulangan bir guruhdagi elektr detonatorlar uchun 
320 Ω dan, ikki guruh uchun 100 Ω dan va to‘rtta guruh uchun 80 Ω 
dan ortiq bo‘lmasligi lozim.
Ketma-ket ulangan elektr detonatorlarning har bir guruhining 
qarshligi portlatuvchi asbobning pasportida ko‘rsatilgan qarshiligidan 
katta bo‘lmasligi shart. 6.8-rasmda keltirilgan elektr detonatorlarni 
ketma-ket – parallel ulash sxemasida ketma-ket ulangan 75 dona elektr 
detonatordan 4 ta guruhi magistral simlarga parallel ulangan.
Chang  va  gaz  portlash  xavfi  bo‘lmagan  shaxtalarda  portlatish 
uchun elektr manbayi sifatida kuchlanish va yoritish tarmoqlaridan 
foydalanish mumkin. Kuchlanish yoki yoritish tarmoqlaridan o‘zaro 
ketma-ket, parallel yoki aralash sxema bilan ko‘p miqdordagi elektr 
detonatorlarni portlatish mumkin.
Kuchlanish yoki yoritish elektr tarmoqlaridan foydalanilganda 
portlatish stansiyasi qo‘llaniladi (sinusoidaning belgilangan nuqtasi-
ga ulash yoki uzishga xizmat qiladigan asboblar portlatish stansiya-
si deyiladi).
Tik shaxta stvollarini yer yuzasidan boshlab o‘tkazishda 380 V 
bo‘lgan kuchlanish tarmog‘idan portlatishga ruxsat etiladi, metan 
6.8-rasm.