V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

Misol. 
50% ammiakli-selitradan va 50% trotildan tashkil topgan 
aralashmali portlovchi moddaning kislorod balansini aniqlang.
Yechim.
 Misolning shartiga muvofiq, ammiakli-selitra va trotil-
ning miqdori:
 
 (4)
Ammiakli-selitraning kislorod balansi 
K
1
 
 ±
20%; trotilniki esa 
K
2
 
 -
74%.
P
1
 va 
P
2
; 
K
1
 va 
K
2
 qiymatlarini (4) formulaga qo‘yib, aralashmali 
portlovchi moddaning kislorod balansini topamiz:
 
 (4)
Ba’zi bir portlovchi moddalar va ular komponentlarining kislorod 
balansi 3.3-jadvalda keltirilgan.
3.3-jadval
№
Portlovchi 
moddalar
Kimyoviy ifodasi Atom yoki molekulali 
nisbiy massasi
Kislorod 
balansi
1 Ammiakli-selitra
NH
4
NO
3
80
+
20
2 Trotil
C
7
H
5
N
3
O
6
227
-
74
3 Geksogen
C
3
H
6
N
6
O
6
222
-
21,6
4
ТЭН
C
5
H
8
N
4
O
12
316
-
10,1
5 Nitroglikol
C
2
H
4
N
6
O
6
152
0
6 Nitroglitserin
C
3
H
5
N
3
O
9
227
+
3,5
7 Nitrokletchatka
8 Kolloizan
C
24
H
31
N
9
O
38
1105,3
-
38,7
9 Piroksilinli
C
24
H
29
N
11
O
42
1143
-
28

---

118
3.13-§.  PORTLASH HARORATI,  
ISSIQLIGI VA GAZLAR HAJMI
Gazlar hajmi
 – portlovchi moddaning ish qobiliyatini baho lash 
muhim ahamiyatga ega. Portlashdan hosil bo‘lgan gazlar qancha kat-
ta hajmda bo‘lsa, uning energiyasi mexanik ish bajarishga aylanishida 
to‘laroq namoyon etadi. Ko‘pchilik sanoat portlovchi moddalarining 
l kg portlatilganda hosil bo‘ladigan gazlarning hajmi keng chegara-
da o‘zgarib, 300 
l
 – 1000 
l
 ni tashkil etadi. Bu ko‘rsatkich portlovchi 
moddaning tarkibiga, uning zichligiga va boshqa faktorlarga bog‘liq 
holda o‘zgaradi.