V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

5.4-§. DETONATSIYALANUVCHI PILIK VA UNING 
VAZIFASI
Detonatsiyalanuvchi pilikning o‘zagi sifatida kristallangan yoki 
donadorlangan ТЭН qo‘llaniladi. Uning o‘zagi orqali ikkita yo‘nalti
-
ruvchi paxta ipi o‘tkaziladi.
1 mm li pilikda portlovchi o‘zakning massasi: ДША markali pi
-
lik uchun 12 g, ДШВ markasi uchun 14 g ni tashkil etadi. ДША pi
-
likning diametri 4,8

5,8 mm ni, ДШВ pilikniki esa 5,5–6,1 mm ni 
tashkil etadi. Portlovchi o‘zak kalava ip bilan uch qatlam qilib to‘qila-
di  (5.7-rasm).  ДШA  piligini  suvlanishidan  saqlash  uchun  o‘zak  us
-
tidan to‘qilgan to‘qima mastika bilan qoplab izolatsiyalanadi. ДШВ 
piligi esa polixlorvinilli plastikat bilan, o‘zak sirtidagi to‘qimani tekis 

---

160
qatlam bilan qoplanadi. Shu qoplangan plastikat qatlam suv o‘tmas-
ligini ta’minlaydi.
Detonatsiyalanuvchi piliklar markasiga qarab bir-biridan farq 
qiladi va o‘t o‘tkazuvchi pilikdan farqlanishi uchun ular quyidagicha 
rangda tayyorlanadi: ДША – oq rangdan sariqgacha bir yoki ikkita 
farqlantiruvchi qizil ip to‘qimaning uchinchi qavatiga to‘qiladi. ДШВ 
esa har xil tus berilgan qizil ipdan to‘qiladi.
Detonatsiyalanuvchi pilikning detonatsiyalanish tezligi 6,5 km/s 
bo‘lib, u kapsul-detonator yoki elektr detonatordan yoki portlovchi 
modda zaryadining portlashidan beto‘xtov portlashi kerak.
Kapsulsiz portlatishda, detonatsiyalanuvchi pilikning oxiri-
da portlashni qo‘zg‘atish qobiliyatini kuchaytirish uchun portlovchi 
modda zaryadiga joylashtirilgan qismida bir necha tugun yoki deto-
natsiyalanuvchi pilikning bir-biriga qo‘yib, ustidan o‘sha detonatsi-
yalanuvchi pilikning o‘zi bilan o‘raladi.
Detonatsiyalanuvchi pilikning asosiy afzalliklari quyidagilar: zar-
yadda portlashni qo‘zg‘atishning to‘xtovsizligini to‘liq kafolatlanganli-
gi, zaryadning barcha seriyalarining bir zumda portlashi, chuqurcha-
larda yig‘ilgan zaryadlarda portlashni qo‘zg‘atishning qulayligi, juda 
uzun zaryadlarda portlashni qo‘zg‘atishning ishonchliligi, kapsulsiz 
portlatish ishlarini olib borishda xavfsizlikning yuqori darajada ta’min-
lashidir.
Detonatsiyalanuvchi pilik 50 m yoki 100 metrdan o‘ram-o‘ram 
qilib ishlab chiqariladi. Uni o‘tkir pichoq bilan taxta ustiga qo‘yib  
kesish mumkin, lekin pichoq bilan pilikni urish qat’iy taqiqlanadi. Pi-
likni kesishda xavfsizlikni ta’minlash uchun o‘ramni yoyib, uni kesa-
yotgan joydan kamida 10 m uzoqlikka olib borish kerak. Agar detona-
tsiyalanuvchi pilik zaryadga kiritilgan bo‘lsa, uni kesish qat’iyan man 
etiladi. Detonatsiyalanuvchi pilikning portlatish tarmog‘i har bir zar-
yadga alohida bo‘ladi. Bunday pilik tarmog‘ini joylashda piliklar-
5.7-rasm.