V. Mustaqil ta'lim va mustaqil ishlar O‘rta Osiyoda Gidrologiya va meteorologiyaning rivojlanish tarixi

Ch i r ch i q daryosi Sirdaryoning nisbatan yirik irmoqlaridan hisoblanadi. U Piskom va Chotqol daryolari qo’shilishidan hosil bo’ladi. Хo’jakent qishlog’i yaqinida daryo­da Chorbog’ suv ombori qurilib, ishga tushirilgandan so’ng (1970 yil) Chirchiq daryosi bevosita suv omboridan oqib chi­qadi. Daryoning o’rtacha yillik oqim miqdori 7,82 mlrd. m³ ga tengdir.
Chotqol va Qurama tog’ tizmalariga yoqqan yog’inlar hi­sobiga to’yinuvchi qo’shni O h a n g a r o n daryosining suv resurslari juda kamdir (yiliga 1,22 mlrd.m³). Uning ko’p­dan­ko’p chap va o’ng irmoqlari­soylari (Dukantsoy, Qora­bag’irsoy, Niyozboshsoy va boshqalar) ham kamsuvli bo’lib, ularning umumiy o’rtacha yillik suv sarfi bor­yo’g’i 2 m3/s ga teng.
K a l a s daryosi Qorjantov tizmasi shimoli­g’arbiy yonbag’irlaridan oqib tushadigan Juzumduq va Jegirgen daryolarining qo’shilishidan hosil bo’ladi. Daryoning o’rtacha oqimi yiliga 206 mln.m³ ga teng. Daryo suvi, uning tog’li qismidayoq sug’orishga sarflana boshlashi tufayli, tekis­likka chiqqanda juda kamayib ketadi.
Umuman O’rta Osiyo daryolarining suv resurslari turli manba­larda turlicha baholangan (28­jadval). Ular orasida O’OGMIТI (O’rta Osiyo Gidrometeorologiya ilmiy­tadqiqot instituti) ma’lumotlari aniqligi bilan ajralib turadi. Chunki unda oxirgi yillardagi kuzatish ma’lumotlari ham hisobga olingan.


Dunvo okeani va uning qismlari
Dunyo okeani. Olimlarning fikricha, „okean" atamasi yunoncha „qirg‘oqsiz dengiz", „Yerni aylanib oquvchi buyuk daryo", degan ma’nolarni anglatadi. „Dunyo okeani" atamasini rus olimi Y.M.Shokalskiy 1917-yilda fanga kiritdi. Yer sharining uzluksiz suvli qobig‘i Dunyo okeani deb ataladi.

Dunyo okeani Yer sharining 361 mln kv.km maydonini egallaydi. Suv Yer yuzasining Shimoliy yarimsharda 61 % ini, Janubiy yarimsharda 81 % ini qoplagan. Yer Shimoliy, Janubiy, G‘arbiy va Sharqiy yarimsharlarga ajratilishidan tashqari, yana okeanlar yarimshari va materiklar yarimshariga ham bo‘linadi. Okeanlar yarimsharida Yer yuzining 90,5 % qismini suv qoplagan.