V. Mustaqil ta'lim va mustaqil ishlar O‘rta Osiyoda Gidrologiya va meteorologiyaning rivojlanish tarixi

Daryo suv rejimining davrlari
0
‘rganilayotgan hududda to ‘linsuv davri bahorda kuzatiladigan 
daryolar ko‘pchilikni tashkil etadi. To‘linsuv davrining xususiyatlariga 
va suv sarfi hamda suv sathi rejimlarining boshqa davrlardagi 
o ‘zgarishlariga b o g iiq holda bu guruhdagi daryolar beshta turga 
b o iin ad i: Qozog‘iston, Sharqiy Yevropa, G‘arbiy Sibir, Sharqiy Sibir 
va Oltoy turlari.
To ‘linsuv davri yilning iliq vaqtlarida kuzatiladigan daryolar gu- 
ruhiga Uzoq Sharq va Tyanshan turlari kiradi.
Toshqinli rejimga ega b oigan daryolarda toiinsuv davri 
boim aydi. Ular katta yoki kichik vaqt oraliqlariga boiingan, ketma- 
-ket kuzatiladigan yo m g irli toshqin davrlari bilan ajralib turadi. Bu 
guruhdagi daryolar nisbatan kam tarqalgan. Toshqin davrining yil da­
vomida taqsimlanishiga ko‘ra ushbu guruh daryolari quyidagi uchta 
turga boiinadi: Qor a dengiz bo ‘yi, Qrim va Shimoliy Kavkaz.
Bu tasnifni hozirgi kun talablariga to ia javob beradi, deb 
boim aydi. Turli balandlik zonalaridan suv to‘playdigan va shu tu- 
fayli turlicha to‘yinish manbalariga ega b o ig a n 0 ‘rta Osiyo daryo- 
larining yagona - Tyanshan turiga kiritilishi buning yorqin misolidir.
76

Sinov savollari:
1. Daryolar suv rejimining elementlarini aytib bering.
2. Daryolar suv sarfining ta’rifini eslang.
3. Daryolarda suv sathini oich ash qanday amalga oshiriladi?
4. Daryolaming suv sathi rejimiga qanday omillar ta’sir etadi?
5. Suv sathini kuzatish maiumotlarining amaliy ahamiyatini yo- 
ritib bering.
6
. Daryolar suv rejimining yillik o‘zgarishini qanday davrlarga 
ajratish mumkin?
7. Toiinsuv davriga ta’rif bering.
8
. Suv rejimi davrlariga ko‘ra daryolaming qanday tasniflarini 
bilasiz?
1.9. Daryolaming to‘yinishi