V-mavzu. Xodimlarni rag‘batlantirish va motivatsiyalash usullari

Ishning qulay grafigi 
Ishning qulay grafigi — ishchi-xodimlar ish boshi va yakunini mustaqil 
belgilay oladigan ish tartibi. 
Mehnat resurslarining o‘zgarishi bilan insonlar turmush tarzi va ehtiyojlari 
ham o‘zgarib qoldi. Ishlayotgan er-xotinlar, farzandlari o‘z vaqtida maktabga yoki 
enaga oldiga, o‘zlari esa ishga yetib borishlari uchun aniqlik mo‘jizalarini sodir 
etishlari kerak. Yoki ota, yoki onasi bor oilalarda esa, imkoniyatlar ikki hissa kam, 
muammolar ikki hissa ko‘pdir. Ko‘p odamlar o‘ziga uy yoki avtomashina olishlari 
uchun qo‘shimcha ishda ishlashga majburlar. Shuning uchun, ko‘pchilikka qulay ish 
grafigi zarurdir. Hammaga o‘xshab, haftada besh kun ertalab to‘qqizdan kech soat 
beshgacha ishlamay, ishchi imkoniyatlariga qarab o‘ziga qulay vaqtni belgilab oladi. 
Masalan, kompaniya hamma xizmatchilaridan soat 10 dan 14 gacha ishda bo‘lib, 
ishlab berish vaqtlari 8 soatni tashkil etsa bo‘ldi, qolgan vaqtda ular o‘zlari xoxlagan 

---

narsalar bilan mashg‘ul bo‘lishlari mumkin. Bunday qulaylik, odamlarga o‘zlarining 
mushqul hayotlarini osonlashtirish imkoniyatini beradi. O‘z ish vaqtlarini mustaqil 
rejalashtirganliklari tufayli nazoratdan halos bo‘lganlik hissi ko‘p insonlar uchun 
asoslanishning muhim omili hisoblanadi. 
Milliy so‘rovnoma natijalaridan shu narsa ma’lum bo‘ldiki, keksa yoshdagi 
78% ishchi xizmat zinasidan ilgarilash qadamlarini sustlashtirish evaziga oila bilan 
birga bo‘lish vaqtlarini ko‘proq qoldirish imkoniyatini beradigan bunday grafiklar 
ularni qoniqtirishini aytdilar. Xizmatchilarning bu takliflariga javoban tobora 
ko‘proq kompaniyalar qulay ish grafigini taqdim etyaptilar. O‘tkazilgan 
so‘rovnomalardan 259 ta yirik firmalarning 42% xizmatchilar uchun qulay ish 
grafigini taqdim etganliklari ma’lum bo‘ldi. Bunday grafiklar, mijozlarga xizmat 
ko‘rsatish uchun ma’lum vaqt ajratish zarur bo‘lmagan, "oq yoqachalar" ishlaydigan 
firmalarda kengroq tarqalgan. "Ko‘k" yoki "pushti yoqachalar" ishlaydigan: 
iste’molchilarni kutib olish va kuzatish, ularning ko‘ng‘iroqlariga javob berish 
uchun xodim doimo joyida bo‘lishi shart bo‘lgan firmalarda esa, bu grafik kam 
uchraydi. Qulay grafikning boshqa kamchiliklari ham bor: 1) rahbarlar boshqaruvda 
ba’zi noqulayliklar his etib, qo‘l ostidagilarining kelib-ketishini kuzatish va nazorat 
qilishi qiyinroq bo‘ladi; 2) ularning kasbdoshlari ko‘pincha bunday xodimlardan 
norozi bo‘lib, ularni ishiga nisbatan ma’suliyatsizlikda ayblaydilar.