V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

qo’zg’aluvchanlik
 
va 
o’tkazuvchanlikdir
. 
Bu xossalar shundan iborat. 
Agar nerv tolasining biron joyiga tegilsa, issiq; sovuq, elektr toki, ximiyaviy moddalar va 
boshqa  shu  kabilar  bilan  ta’sir  etilsa,  yoki  qo’zg’atilsa,  nerv  tolasining  qo’zg’atilgan  joyida 
maxsus fiziologik  jarayonlar  ro’y  beradi, buni 
qo’zg’alshi 
deyiladi. 
 
 
 
5-rasm.  Nerv hujayrasi 
 
 
 
6-rasm.  Diffuz  nerv sistemasi 
Agar  nerv  tolasi  yetarli  darajada  qo’zg’atilsa,  bu  qo’zg’alish  sodir  bo’lgan  joyidagina 
qolmay, balki nerv tolasi bo’ylab tarqaladi va bir nerv hujayrasidan ikkinchi nerv hujayrasiga 

---

 
50 
o’tadi,  nihoyat,  qo’zg’atish  kuchi  muayyan  darajaga  yetganda  qo’zg’alish  butun  nerv 
sistemasiga  yoyilishi  mumkin. 
Nerv to’qimasida qo’zg’alish jarayoni yuz berganda bir qancha hodisalar: elektr, ximik, 
issiqlik  hodisalari  paydo  bo’ladi.  Yonma-yon  turgan  bir  nerv  hujayrasining  aksoni  bilan 
ikkinchi  nerv  hujayrasining  tutashadigan  joyi  –  sinapslar  borligi  tufayli,  qo’zg’alish  nerv 
tolalarida  bir  tomonga  tarqaladi.  Mielin  pardasi  borligidan,  qo’zg’alish  nerv  tolasida  ayrim-
ayrim  tarqaladi. 
Odamning nerv sistemasi hayvonot olamining uzoq evolyusiyasi jarayonida va odamning 
tarixiy  taraqqiyoti  davomida  vujudga  kelgan.Nerv  sistemasi  birinchi  marta  kovak  ichli 
hayvonlarda  ro’yi  rost  ko’rinadi.  Bu  nerv  sistemasi  butun  organizmga  yoyilgan  ayrim 
hujayralardan  tuzilgan.  Masalan,  gidroid  poliplarning  nerv  sistemasi  shunday  bo’ladi.  Bu  – 
diffuz 
tipda tuzilgan nerv sistemasidir  
Umurtqali hayvonlar bilan odamda nerv sistemasi murakkab tuzilgan bo’lib, uch qismga 
– markaziy, periferiyadagi va vegetativ  qismlarga bo’linadi.