V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil

Poliadenit 
VII IX
hafta
Rozeola 
2-3 yil
Tuguncha
Yiring
Qaytalash
Yashirin
Qaytalash
Yashirin
D o ‘m boqcha, 
3-50-yil
gumma
Qaytalash
283

---

✓Y.Y 
ilova
Turli da\rlarda / a \ i n kechishinin^ umuniiy xarak tcristik asi
^ ^ ^ Z a x m d a \r i 
T a v s ill
B irla m ch i
Ik k ila m c h i
U ch lam ch i
VI o rfo lo g ik 
elem entlar
Q attiq shankr 
(eroziv, y a ra li)
Rozeola, papula, 
pustula, vezikula
D o 'm b o q ch a, 
gumma (tugun)
To sh m a (ele- 
m ent)larning 
lo ka liza tsiya si
baqat oqish 
treponema k ir ­
gan jo y d a
H am m a jo y d a
(teri va shilliq 
qavat)
H am m a yerda 
(teri va sh illiq
qavat, ic h k i a ’zo ­
lar, su y a k la r)
T o sh m a o q ib a li
I/.siz yo 'q o la d i 
(eroziya), ch a n ­
diq q o ld ira d i 
(yara)
Asosan izsiz 
(rozeola, papula), 
chandiq qoladi 
(pustula)
H a r doim
chandiq
atrofiya
Lim fa tugunlar 
ka ttalashishi
R egio nar adenit
Y a q q o l regionar 
adenitli poliadenit 
ik k ila m ch i yangi 
zaxm da, poliadenit 
b o 'lm aslig i m um - 
kin 
ik k ila m c h i 
qaytalam a zaxm da
B o 'lm a y d i
Ich k i a V o la r va 
nerv sistem asi­
ning zara rla n ish i
Juda kam , 
fu n k sio n a l
K a m d a n -k a m
fu n k sio n a l
K o 'p in c h a y o ­
mon o q ib a tli 
(organik za ra r- 
la n is h )
K o n ta g io /lik
Y u q u m li
Y u q um li
Asosan yuqu m siz
Sero lo gik м п н т а - 
lar (klassik)
1
1
3-4 hat'tagacha 
m an fiy, 6 h afta­
da n musbat
M usbat 
97-1 (H)"/nda
M usbat 
7-10 0
da
284

---

XXI ilova
Birlamchi zaxm va yumshoq shankr qiyosiy tashxisi
Ifodalanish
Birlamchi zaxm
Yumshoq shankr
Asosiy toshma
Ulcus
Ulcus
Shikoyatlar
Yo‘q
Qattiq og‘riq bo‘ladi
Tubidagi
infiltrat
Zich-elastik
Yumshoq
Yaralar soni
1-2
Doim ko‘payib turadi
Ajratmalar
Seroz ekssudat, kamroq
Yiring ekssudat, ko‘p
Shakli va cheti
Oval, chetlari tekis, 
to‘g‘ri
Turli shaklda, chetlari yoyilgan 
va notekis
Atrofidagi teri
0 ‘zgarmagan
0 4 k ir yallig'langan
Regionar, limfa 
tugunlari
Kattalashgan, zich- 
elastik, og‘riqsiz, bir- 
biriga yopishmagan, usti­
dagi teri o‘zgarmagan
Kattalashgan, yumshoq, 
og‘riqli, bir-biriga yopishgan, 
ustidagi teri yalligMangan
Seroreaksiya
(L-infeksiya)
Seropozitiv zaxmda 
musbat
Manfiy
Chaqiruvchisi
Oqish treponema
Streptobatsilla Patersona, 
Dyukreya Unna, Ferrari
285

---

XXII ilova
Ikkilamchi yangi va qaytalanuvchi zaxmni taqqoslash tashxisi
Klinik belgilar
Yangi zaxm
Qaytalanuvchi zaxm
Qattiq yara
Qattiq yara yoki uning 
qoldigi boiadi
Boimaydi
Regional adenit
Har doim bo‘ladi
Boimaydi
Poliadenit
Har doim boiadi
Ba’zida boiadi
Rozeola, papula
Soni juda ko‘p, mayda
Soni kam, kattaroq
Guruhlanishga
moyillik
Bo‘lmaydi
Y uqori
Yoyilgan kondiloma
Boimaydi
Boiadi
Pigment dogii zaxm
Boimaydi
Boiadi
Sochning to'kilishi
Boimaydi
Soch to'kiladi
Serologik jarayon
Musbat
Musbat
X X III ilova
Rozeolyoz sifilidning differensial tashxisi
Ko‘rsat-
kich
Rozeol­
yoz
sifilis
Qiza-
miq,
qizilcha
Qorin 
va tosh­
mali tif
Toksi­
koder­
miya
Pushti
rang
temi­
ratki
Qipiq 
lanuv- 
chi te­
miratki
Qov biti 
chaqqan- 
dagi 
d o g ia r
Birlam­
chi effekt
Rozeola
Roze­
ola,
pete-
xiya
Roze­
ola,
pete-
xiya
Roze­
ola
Pushti
rangli
d ogiar
Och 
pushti 
rangdan 
to jigar- 
rangga- 
cha b o i­
gan
d o g iar
Qizil, 
ko‘kim- 
tir kul­
rang 
d o g ia r
286

---

0 ‘tkir
yallig‘-
lanishli
element­
lar
Yo‘q
Bor
Bor
Bor
Yo‘q
Yo‘q
Yo‘q
Asosiy
joyld-
shish
Tana- 
ning yon 
tarafla- 
rida
Yuz,
kaft-
ning
ustki
qismi
va
tovon
Tana
K o‘krak
ning
yuqori
qismi
Qov
Periferik
o‘sishi
Birlash-
maydi
Birla-
shadi
Birla-
shadi
Birla-
shadi
Birlash-
maydi
Birla-
shadi
Birlash-
maydi
Qipiq-
lanish
Papi-
rosli
gofrir-
langan
qog‘oz
tuzili-
shida
Qipiq-
simon
qipiq­
lanish
Qo‘shim- 
cha diag­
nostik 
simptom­
lar
Polia­
denit,
zaxmga
musbat
serolo­
gik
reaksiya
Larin-
git,
Bronxit
yorug‘-
likdan
qo'rquv
Yuqo­
ri ha­
rorat
Yuqo­
ri ha­
rorat, 
tugun­
cha, 
pufak­
chalar, 
qichi­
shish
Qichi­
shish
Balser-
ning
yodli
sina­
masi
Qichi­
shish,
bit
bo'li­
shi
287

---

XXIV ilova
Papulyoz sifilidning differensial tashxisi
Ko'rsatkichlar
Papulyoz
sifilid
Qizil yassi 
temiratki
Psoriaz
Birlamchi
affekt
Papula
Papula
Papula
Elementlar shakli
Aylana
Poligonal
Aylana, oval
Rangi
Mis-qizil
Binafsha tusli 
to'q qizil rang
Tiniq qizil
Konsistensiya 
Periferik o'sishga 
moyillik
Zich-elastik
Yo'q
Yumshoq
Bor
Yumshoq
Bor
Asosiy
joylashishi
Turli (oyoq va 
qo'llar yozuvchi 
qismida ko'proq)
Oyoq va qo'llar 
bukuvchi qismi, 
og'iz va jinsiy 
a ’zolar shilliq 
qavatlari
Oyoq va qo'llar 
yozuvchi qismi, 
boshning sochli 
qismi
Toshmalar
muddati
1,5-2 oy
Oylar
Oylar,
yillar
Tashxisning
qo'shimcha
belgilari
Yadasson simp­
tomi, musbat 
serologik reak­
siyalar, oqish 
treponemani 
aniqlanishi
Kyobner simp­
tomi, qichishish, 
kindiksimon botiq, 
mum yaltirog'i, 
Uikxem turi
Auspitts triadasi,
Kyobner
simptomi
288

---

X X V ilova
Ikkilamchi sifilidning ko‘rinishi va differensial tashxisi
Sifilidlar
tafovuti
Sifilidlar ko'rinishi
Boshqa kasalliklar bilan
Dog'li 
a) rozeola
Oddiy, shishli, qipiq- 
lanuvchi,
birlashuvchi, nuqta- 
simon, aylanasimon
Jiberning pushti rangli temiratkisi, 
eshakemi, rang-barang temiratki, 
toksikodermiya, mramor teri, 
infeksion rozeola
b) leykoderma
Dog'li, aylanali, 
mramorli
Vitiligo, rang-barang temiratki, 
ikkilamchi de- va giperpigmentatsiya
Papulyoz
Miliar, lentikulyar, 
tangachali, suvla- 
nuvchi, vegetatsiya­
lanuvchi (keng 
kondilomalar), 
psoriazsimon
Qizil yassi temiratki, psoriaz, o'tkir 
uchli kondilomalar, parapsoriaz, 
papulyozli psevdosifilis, 
vegetatsiyalanuvchi po'rsildoq yara
Vezikulyoz
Yo'q
Suvchechak, o'rab oluvchi temiratki, 
Dyuringning gerpetiform dermatiti
Pustulyoz
Impetiginoz, husnbu­
zarsimon, chechak- 
simon, ektimatoz, 
rupiyasimon
Strepto- va stafilokokk impetigosi, 
oddiy ektima, yodli va bromli 
husnbuzarlar
Soch to'kilishi 
(alopetsiya)
O'choqli, diffuz, 
aralash
O'choqli kallik, boshning sochli 
qismining zamburug' kasalliklari 
(trixofitiya, mikrosporiya), qizil 
yugirik
Shilliq qavat 
sifilidlari
Dog'li, papulyoz, 
pustulyoz
Anginalar turlari (oddiy, Vensan 
anginasi), aftoz stomatit, qizil 
yassi temiratki, lepromalar
289

---

XXVI ilova
Tuberkulyoz volchanka va do‘mboqchali sifilidning differensial tashxisi
Diagnostik belgi
Do'mboqchali sifilid
Tuberkulyoz volchanka
Birlamchi afTekt
Do'mboqcha
Do'mboqcha
Do'mboqcha rangi
Mis qizil
Sariq tusli qizil
Konsistentsiya
Qattiq elastik
Yumshoq
«Zond» simptomi
Manfiy
Musbat
«Olma jelesi» simptomi
Manfiy
Musbat
Chandiq xarakteri
Mozaik
Yuzaki, silliq, nozik
Chandiqlarda yangi
Yo'q
Odatda bo'ladi
do'mboqchalar hosil
bo'lishi
Tuberkulin sinamasi
Manfiy
Musbat
Zaxmga serologik
Musbat
Manfiy
reaksiyalar
Kasallik boshlanishi
Turli davrda
Asosan bolalik davrida
Kasallik kechishi
Oylar ichida tez
K o'p yillar sekin o'zgaradi
davolanganda
o'zgaradi
X X V II ilova
Serologik reaksiyalarning nisbiy sezgirligi
Zaxm davrlari
Serologik reaksiyalar turi
RW
RIF
RIBT
Birlamchi zaxm
Ikkilamchi zaxm 
Uchlamchi zaxm
3-4-haftadan 
so'ng musbat
Odatda musbat
20-30 % manfiy
Pozitivatsiyaning 
oldinroq bo'lishi
Odatda musbat
Odatda musbat
Pozitivatsiyaning 
kechroq bo'lishi
Odatda musbat 
Odatda musbat
290

---

MUNDARIJA
KIRISH SO‘Z ..................................................................................................................3
DERMATOVENEROLOGIYA FANI RIVOJLANISHINING
QISQACHA T A R IX I...............................................................................................5
UMUMIY QISM. TERIN IN G TUZILISHI 
OG ‘IZ BO‘SHLIG‘1 SHILLIQ QAVATI VA LAB ANATOMIYASI,
GISTOLOGIYASI VA FIZIOLOGIYASI....................................................... 24
TERINING ASOSIY FU N K SIY A LA RI................................................................ 26
Teri kasalliklari sabablari (Etiologiyasi va patogenezi)..............................................28
Teri kasalliklarining tashxis asoslari............................................................................31
Teridagi morfologik toshmalar. Birlamchi va ikkilamchi elementlar 
32
Birlamchi morfologik elementlar................................................................................33
Ikkilamchi morfologik elementlar 
38
TERIDAGI GISTOMORFOLOGIK 0 ‘ZGARISHLAR 
44
KASALLIK TARIXNOMASI 
45
Teri kasalliklarini tashxis etish va ulami davolashning
umumiy prinsiplari................................................................................................. 49
Teri kasalliklarini umumiy va mahalliy
davolash usullari 
50
Mahalliy qoilaniluvchi kortikosteroid
preparatlar 
59
ASOSIY QISM. TERI KASALLIKLARI 
DERMATITLAR 
62
Ekzema (GUSH) 
67
Chegaralangan neyrodermit (Neurodermitis sircumsrinta) 
70
Atopik d erm atit..............................................................................................................71
Qichima (Prurigo)...........................................................................................................73
ESHAKEM (U R TIC A R IA ).........................................................................................74
TOSHMASIZ, TARQOQ TERI QICHISHISHI 
77
Tarqoq teri qichishiga (differensial tashxisda) sababi boMishi
mumkin kasalliklar 
78
ANAFILAKTIK SHOK 
81
Birlamchi tezkor terapiya bosqichi 
82
Ikkilamchi terapevtik muolajalar bosqichi 
83
Fotodermatozlar. Terining quyosh nuriga javoban reaksiyasi 
84
Fotodermatozlaming zamonaviy tasnifi........................................ 
85
Kech teri porfiriyasi (Porphyria cutanea tard a).........................................................88
291

---

TUGUNCHALAR BILAN KECHADIGAN KASALLIKLAR 
91
Tangachali temiratki (Psoriasis vulgaris)...................................................................91
Qizil yassi temiratki (Lichen ruber planus) 
95
Jiberning pushti rangli temiratkisi (Pityriasis rosea Gibert) 
98
DO‘MBOQCHALAR BILAN KECHADIGAN KASALLIKLAR 
99
TERI SILI (Tuberkulosis cutis)...................................................................................99
Moxov (lepra)............................................................................................................... 102
Teri leyshmaniozi. Borovskiy kasalligi (Leishmaniosis cutis)................................. 105
TERINING ALLERGIK VASKULITLARI......................................................... 108
DISXROMIYALAR................................................................................................... I ll
Vitiligo 
111
TERINING YIRINGLI KASALLIKLARI........................................................... 112
Piodermitlar (piodermia)............................................................................................ 112
Stafilokokkli piodermitlar 
113
Streptokokkli piodermitlar 
117
Piogen granulema (Granuloma pyogenicum s. bortiomycoma)............................ 122
Surunkali chuqur vegetatsiyalanuvchi piodermiya
(Pyodermia chronica profunda et vegetans) 
123
Gangrenoz piodermiya (Pyodermia gangrenosa) 
124
SHANKRSIMON PIODERMIYA (PYODERMIA CHANCRIFORMI) 
124
Qo4ir (Scabies)............................................................................................................ 125
Chov bitlashi (pediculus pubicus).............................................................................. 126
Seboreya (Seborrhoea)................................................................................................ 127
Seboreyali derm atit...................................................................................................... 128
HUSNBUZARLAR (A C N E ).................................................................................... 129
Oddiy husnbuzar (Acne vulgaris) 
129
Pushti rangli husnbuzar Demodikoz (Acne rosacea) 
131
SOCH TO‘KILISHI (Alopecia)................................................................................. 132
ZAMBURUG‘LI KASALLIKLAR 
134
Keratomikozlar (Keratomycosis) 
135
Dermatomikozlar 
137
Trixofitiya, mikrosporiya, favus 
140
Chuqur trixofitiya (Trichophytia profunda)............................................................ 141
Mikrosporiya 
142
Kal (Favus, Parsha).................................................................................................... 143
KANDIDOZ 
144
XEYLITLAR 
148
Glandulyar xeylit 
151
Meteorologik xeylit...................................................................................................... 152
Aktinik xeylit 
152
Melkerson-Rozental sindromi 
154
Labning surunkali yorilishi........................................................................................ 155
Lab qizil hoshiyasi va og'iz shilliq pardasi rak oldi kasalliklari 
156
So‘galsimon rak oldi kasalligi 
157
Rak oldi chegaralangan giperkeratozi 
158
Manganotti abraziv-prekankroz xeyliti 
158
TERINING VIRUSLI KASALLIKLARI 
159
292

---

Oddiy uchuq (Herpes simplex)................................................................................... 159
Qamrab oluvchi temiratki (Herpes zoster)................................................................ 161
Yuqumli m ollyusk....................................................................................................... 163
So'gallar 
164
0 ‘tkir uchli kandilomalar........................................................................................... 164
PO'RSILDOQ YARA (PEM PHIGUS).................................................................... 165
Bullyoz pemfigoid........................................................................................................ 170
Chandiqlanuvchi pemfigoid....................................................................................... 171
DYURINGN1NG GERPETIFORM DERMATOZI
(DERMATOZ1S HERPETIFORMIS) 
172
Pufak tomirli sindrom ................................................................................................. 173
Bullyoz epidermoliz (Epydermoliz bullosa) 
174
K O 'P SHAKLLI EKSSUDATIV ERITEMA
(ERYTHEMA EXUDATIVUM MULTIFORM E) 
176
BIRIKTIRUVCHI TO'QIM A KASALLIKLARI
(KOLLAGENOZLAR)........................................................................................ 179
Sklerodermiya (Sclerodermia).................................................................................... 179
Cheklangan sklerodermiya (Sclerodermia circumscripta)...................................... 180
Diffuz sklerodermiya (Sclerodermia diffusa)............................................................ 180
Qizil yugirik (Lupus erythematodes).......................................................................... 181
Zamburug'simon mikoz (Mycosis fungoides)......................................................... 183
KAPOSHI SARKOMASI (SARCOMA IDIOPATICUM MULTIPLEX
HEMORRAGICUM KAPOSI) 
185
Sarkoidoz (Sarcoidosis) 
186
T ER IN IN G O'SMALI KASALLIKLARI 
187
Bazal hujayrali epitelioma (Epithelioma basocellulare)............................................ 187
Yassi hujayrali karsinoma (Carcinoma spinocellulare)........................................... 188
M elanom a..................................................................................................................... 189
JINSIY Y O ‘L BILAN YUQUVCHI KASALLIKLAR (JYBYUK)................. 194
JYBYUKni davolashning umumiy talablari 
198
Sheriklarga kasallik to'g'risida m a’lumot berish 
198
Jinsiy yo‘1 bilan yuquvchi infeksiyalar klassifikatsiyasi........................................... 198
ZAXM (SIFILIS, SYPHILIS)................................................................................... 199
Orttirilgan zaxmning umumiy klinik kechishi...........................................................204
Tug'm a zaxm davrlari va ulaming xarakteristikasi................................................. 206
BIRLAMCHI ZAXM (SYPHILIS PRIMARIA) 
207
Ikkilamchi zaxm (Syphilis secundaria).......................................................................208
Uchlamchi zaxm (Syphilis tertiaria) 
211
Gummoz zaxm (Syphilis gummosa) 
212
Zaxmni davolash prinsiplari va usullari 
213
Homilador ayolni maxsus, profilaktik va preventiv davolash 
219
Bolalarni zaxmga qarshi maxsus va profilaktik davolash 
221
Bolalarni profilaktik davolash....................................................................................222
Tug'm a zaxm bilan og'rigan bolalarni maxsus davolash 
222
Orttirilgan zaxm bilan og'rigan bolalarni davolash.............................................223
Dispanser hisobidan o'chirish....................................................................................225
YUMSHOQ SHANKR (ULCUS MOLLE) 
226
293

---

VENERIK LIMFOGRANULEMATOZ 
227
DONOVANOZ (CHOV GRANULEM ASI).......................................................... 229
UROGENITAL-SEKSUAL-TRANSMISSIV KASALLIKLAR 
230
SO'ZAK - GONOREYA (GONORRHOEA)......................................................... 232
UROGENITAL TRIXOMONIAZ (TRICHOMONIASIS
UROGENITALIS) 
236
UROGENITAL XLAMIDIOZ (CHLAMYDIOSIS UROGENITALIS)......... 238
MIKOPLAZMOZ (MYCOPLASMOSIS) 
241
BAKTERIAL VAGINOZ, GARDNERELLEZ (VAGINOSIS
BACTERIALIS) 
242
UROGENITAL KANDIDAMIKOZ (CANDIDAMYCOSIS
UROGENITALIS) 
244
SITOMEGALOVIRUS INFEKSIYASI 
246
ORTTIRILGAN IMMUN TANQISLIGI SINDROMI 
247
Jinsiy yo'l orqali yuqadigan kasalliklar profilaktikasi 
249
Venerik kasalliklaming shaxsiy profilaktikasi......................................................... 250
ILOVALAR 
251

---

Ilmiy-uslubiy nashr
ADHAM VAISOV
TERI VA TANOSIL KASALLIKLARI
(darslik)
M uharrir
G.MIRZAYEVA
Musahhih
M.QUTLIYEVA
Tex.muharrir 
Ye. DEMCHENKO
Kompyuterda sahifalovchi
F.BOTIROVA
Original maket MCHJ «EL-PRESS»da tayyorlamdi

---

Bosishga 20.06.2009-y.da ruxsat etildi. Bichimi 60x90 1/16. <