KANDIDOZ
Hozirgi
vaqtda shartli-patogen, achitqisim on, C andida turkum iga
kiruvchi zamburug*, k o ‘proq Candida albicans bem orlar va sog‘
kishilar
orasida kandidoz rivojlanishiga sabab b o iish i k o ‘p kuzatilm oqda.
Etiologiyasi.
C andida albicans bir hujayrali m ikroorganizm b o ‘lib,
dumaloq, oval shaklda, o ich am lari yirik b o ia d i. U lar psevdomitseliyalar
hosil qiladi. Asl zam b u ru g iard an asosiy farqi psevdomitseliyasi borligi,
askosporasi yo‘qligi va xarakterli biokimyoviy xususiyatga ega ekanligidir.
Epidem iologiyasi.
K a n d id a z a m b u r u g i bilan
d a s tla b c h a q a lo q
tu g ilg an dan so‘ng 1-soat yoki 1-kunlaridanoq uchrashadi. H om ilador
lik davrida hom ila kandidaga chalinishi ham m um kin, buning isboti
homila atrofi suvi, pardalari, y o id o sh d a n kandidalar topilishidir. T u g ish
y o ilarid an o ‘tish vaqtida, k o ‘krak emish va ona q o ila ri orqali ham orga
nizmga tushishi mumkin. Ovqat m ahsulotlaridan go'sht, sut m ahsulotlari
- tvorog, pishloq, sm etana, h o i m evalar tarkibida k o ‘plab kandidalar
saqlanishi k u zatilad i.
Uy h ay vo n lari, bu zo q ch alar, q o ‘zich o q lar va
parrandalar kasallik m anbai b o iish i mumkin.
Patogenezi. K andidalar shartli-patogen z a m b u ru g ia r b o ig a n i uchun
kandidoz infeksiyasining patogenezida hal qiluvchi omil zam burug4 emas,
m akroorganizm hisoblanadi. Gom eostazning turli xil o ‘zgarishlari kandi-
daning virulentligini oshiradi. K andidaning aktivligini
oshiruvchi barcha
omillarni uch guruhga b o iis h mumkin:
1. Atrof-m uhit (ekzogen) omillari kandidaning organizmga kirishiga
yordam beradi.
2. Endogen om illar organizm ning qarshi kurashish kuchini kam ay
tiradi.
3. Z a m b u ru g ia r n in g v iru len tlik xosiyati u larn in g p ato g en ligini
t a ’minlaydi.
Ekzogen omillar: harorat o'zgarishlari, terlashning kuchayishi,
terining
m atseratsiyasi, teri va shilliq pardalarga kasb-kordagi zararli t a ’sirlar
(kislota-ishqorlar, sement erituvchilar), havoda za m b u ru g ia r va ularning
sporalari m iqdori o rtib ketishi (qandolat oqsil sintezi sanoatida), teri
jarohatlanishlari, asosan, konservalash sanoatida,
noratsional gigiyenik
tartib tufayli va boshqalar.
Endogen omillari: m oddalar almashinuvi kasalliklari (qandli diabet,
disproteinemiya, yarali kolitlar, disbakterioz, semirish),
surunkali infeksion
ja ra y o n la r, q o n tizim i k a s a llik la ri, o 's m a la r, m oxov, m iksedem a,
tireotoksikoz, k o'p terlash, avitaminozlar. Bir yoshgacha boig an go'daklarda
qon zardobi fungistazasi
faoliyatining susayishi, so ia k ajralishining sustligi
va lizotsimning zamburug'ga qarshi faoliyati sustligidir.
144