В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

1980 й.
2000 й.
2010 й.
Саноат
42
36
28
Қишлок хўжалпги
4
2
1
Хизматлар сохдсн
54
62
71
Р еал сектор. Япония қишлоқ хўжалиги меқнат унумдорлиги бўйича 
бошқа тармоқлардан ортда қолди. Охирги йилларда мамлакатнинг ўзини 
ўзи озиқ-овқат билан таъминлаш коэффициента (40% дан паст) пасайиб, 
озиқ-овқат импортининг улуши ортиб бормокда. Япон хукумати қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқаришни кўпайтириш ва ўзини ўзи 
озиқ-овқат билан таъминлашни яқин истиқболда 45% га ошириш чора- 
тадбирларидан иборат махсус дастурлар ишлаб чикди.
Япониянинг ҳудудий жойлашуви денгиз билан боғлиқ тармокларнинг 
ривожланиши ва аҳолининг озиқ-овқат истеъмолида денгиз маҳсулотлари- 
нинг етакчи мақега эгалигини таъминлаган. Япония денгиз мақсулот- 
ларини истеъмол қилиш бўйича дунёда иккинчи ўринни эгаллайди.
Япония саноати дунё саноат маҳсулотларишшг тахминан 12% ини 
беради ва асосан қайта ишлаш саноати маҳсулотларидан иборат. Мамлакат 
қайта ишлаш саноатида материал ва энергия сигимкорлиги юқори 
тармоқлардан илм-фан сигимкорлиги юқори тармокларга ўтиш жараёни 
рўй бермовда. Япония ҳозирга қадар катта микдорда пўлат ва прокат, 
кемалар, матолар ишлаб чиқарса-да, электрон саноат, автомобилсозлик,
5 World Development Report 2012. W orld Bank. P. 392,393.
6 W orld Development Report 2012. W orld Bank. P. 396.
137

---

саноат асбоб-ускуналарини ишлаб чиқариш, кимё саноати тармоқлари 
юқори рақобатбардошпикка эга.
Япония ривожланган транспорт тизим ига эга ва у мунтазам илмий- 
техник ютуқлар асосида такомиллаштирилиб борилади. Автомобиль 
транспорти йўловчи ва юк ташишда етакчилик қилади. Мисол учун 2003 
йилда мамлакатда 77,6 млн. автотранспорт воситалари рўйхатга олинган ва 
унинг 69% и енгил автомобилларга тўғри келади.
Япониянинг пул-кредит ти зи м и Япония Банки (мамлакатнинг 
марказий банки), шаҳар (3 мингта) ва худудий 
(12
мингта) филиалларга эга 
ўндан ортиқ банклардан - тижорат банклари, траст-банклар, узок, муддатли 
кредитлар берувчи банклар (0,5 мингта филиал) ва 25 мингта почта- 
жамгарма кассаларидан иборат.
С о л и қ ва бюджет соқаси. Японияда йигиладиган солиқлар ичида 
жисмоний 
шахслардан ундир иладиган даромад солиш
(бюджетга 
тушадиган солиқларнинг 40% и), корпоратив со лик (30%) ва акцизлар 
устуворлик қилади. Мамлакатда солиқ юки давлат бюджета ҳажмининг 
ЯИМга нисбатан улушининг кичиклиги сабабли Европа мамлакатларига 
Караганда паст ҳисобланади.
1995-2010 йилларда давлат бюджета камомади ЯИМга нисбатан 
ўртача 5-8% ни ташкил этди. Бу Япония ҳукуматининг иктисодиёгни 
рецессия ҳолатидан (1990 йиллар, 2008-2010 йиллар) олиб чиқиш учун 
инқироз ҳолатидаги япон компаниялари ва банкларининг акцияларини 
чегараланган муддатга сотиб олиш шаклидаги ёрдами оқибатидир.
Давлат бюджети камомади давлат облигацияларини чиқариш йўли 
билан қопланади, бу эса катта микдордаги давлат қарзларини юзага 
келгиради (
6
.
2
.
2
-жадвал).
6 .2 .2 - ж а д в с т
Я пон ия д ав л а т бюджети кам ом ади ва д ав л а т қ ар зи д и н ам и к аси
7