В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

15-БО Б . У ЗБ Е К И С Т О Н И Қ Т И С О Д И Ё Т1Ш И Н Г Ж А Ҳ О Н  
Х Ў Ж А Л И Г И Д А Г И Ў РН И . Ў ЗБ ЕК И С ТО Н Д А И Қ Т И С О Д Н Й  
И С Л О Ҳ О Т Л А Р Н И Н Г Ч У Қ У РЛ А Ш У В И
15.1. Б озор иқтисодиётига ўтиш нинг “узбек м одели” : моҳияти, 
прннциплари ва босқичлари
Машгакатимизда баркзрор ва самарали иқтасодиёгни шакллантириш 
борасцда амалга ошириб келинаётган ислоҳотлар бугунги кунда ўзининг 
ижобий нашжаларини бермокда. Иқгисодий ислоҳотларни чукурлаштириш 
жараёнида иқгисодиёгда чукур таркибий ўзгаришларни амалга ошириш, аҳоли 
даромадларининг ўсишини таъминлаш, самарали тапщи савдо ва инвестиция 
жараёнпарини кучайтириш, қшплоқ хўжалигини ислоҳ қилиш, кичик бизнес 
ва хусусий тадбиркорлик соқасини баркдрор ривожлантириш, байк-молия 
тизими фаолиятини мустаҳкамлашда аҳамиятли кггуқлар қўлга киритиади.
Узбекистоннинг халқаро иқгисодий майдондаги нуфузи ва мавқеи 
мунтазам ошиб бормокда. Бунда мамлакатимиз Президента И.Каримов 
томонидан ижгимоий-иқгисодий ривожланиш стратегиясининг пухга ишлаб 
чиқилганлиги, иктисодий ислоҳстларнинг мақсади ва вазифалари, уларни 
амалга ошириш йўлл ар ининг аниқ хамда тўғри кўрсатиб берилганлиги бош 
мадсад йўлидаги ютуқ ва марраларнинг салмоқпи бўлишига имкон яратди.
Мустақил давлатимиз иктисодиётини ислоҳ қилиш ҳамда янгилашдан 
асосий мақсад республиканинг ўзига хос шароитлари ва хусусиятлар ини 
ҳисобга олган ҳолда ижтимоий йўналтирилган бозор муносабатларини 
шакллантиришдан иборат, деб белгиланди.
Ўзбекистонда ушбу вазифалардан кўзланган мақсад мамлакат аҳолиси 
учун яшаш ва фаолият кўрсатишга зарур шароитлар яратиш, уларнинг 
маънавий, ахлоқий етуклигига эришиш, иқтисодий, юктимоий-сиёсий 
барқарорликни таъминлашдан иборат.
Узбекистон Мустақилликка эришгандан 
сўнг 
ўзининг 
мустақил 
ривожланиш йўлини танлади ва иқгисодий ислоҳотларни изчил амалга 
оширишга киришди. Бу жараёнда қисқа давр мобайнида шундай ривожланиш 
йўли учун пойдевор яратилди. Бунга кўра бозор иқгисодиётига ўтишнинг беш 
тамойили Республикамиз Президента томонидан таклиф қипинди.
Тараққиётнинг «ўзбек модели» қуйидаги тамойилларга асосланади:
1. Иқгасодиётни мафкурадан холи этиш, иқгисодиётнинг сиёсатдан 
устунлиги, ўзига хос ички қонунларга мувофиқ ривожланиши.
2. Давлат бош ислоҳотчи, иқгисодий ўзгаришларнинг ташаббускори.
3. Қонун усгуворлиги, қонун олдида ҳамманинг бараварлиги ва 
ҳамманинг қонунга бўйсуниши.
4. Бозор иқгисодиётига ўтишнинг барча босқичларида кучли ижти­
моий сиёсат юритшл, аҳолининг муҳгож табақаларини ижтимоий ҳимоя- 
лашнинг устуворлиги.
262

---

5. 
Бозор иқтисодиётига босқичма-боскич ва изчил равишда ўтиш, яъни 
ислоҳотпарни инқилобий сакрашларсиз амалга ошириш.
Ҳозирги куннинг энг муҳим вазифаси мамлакатимизда ижтимоий 
ҳаётнинг барча соҳаларида юз бераётган ислоҳотларни янада янги 
поғонага кўтаришдан иборатдир.
Президентимиз И.Каримов таъкидлаганларидек, 
айни пайтда биз 
ўз вақгида танлаб олган иқтисодий тараққиёт моделининг нақадар тўғри 
эканини ва амадца ўзини тўла оқлаганини ҳаётнинг ўзи яна ва яна 
тасдиқпаб бермовда” 1.
Узбекистон мустақилликнинг дастлабки йилларида МДҲдаги бошқа 
кўплаб мамлакатлардан фарқли равишда, ишлаб чикариш ва аҳоли турмуш 
даражасининг кескин пасайиб, давлатнинг ички ва ташқи қарзлари ҳаддан 
зиёд ошиб кетишига йўл қўйилмасликка эришди. 1991-1995 йилларда 
Ўзбекисгонда ялпи ички маҳсулотнинг пасайиши, МДҲ давлатлари 
ўртасида энг паст кўрсаткич - 18,8% ни ташкил этди. Ҳолбуки, ушбу 
кўрсаткич Россияда - 53%, Украинада - 52%, Беларусда - 54,6%, 
Қозоғистонда эса 75,4% га тенг бўлди.
Ўзбекистон иқгисодиёти 1997-2003 йилларда йилига ўртача 3,8-5,2 % 
иктисодий ўсиш суръатлари билан ривожланди. Қулай инвестиция 
муҳитини яратиш, ишлаб чиқаршшш модернизация килиш, техник ва 
технологик янгилаш га қаратилган иктисодий ислоҳотларни чуқурлаш- 
тириш жараёнла-рининг натижаси сифатида мамлакатимта иктисодиёти
2005 йилдан эътиборан йилига 7-9% даражасидаги юқори ва барқарор 
ўсиш суръатларини намойиш кила бошлади (15.1.1-диаграмма).
15.1.1-диаграмма.