Uzuklar hukmdori

J.R.R. TOLKINNING “UZUKLAR HUKMDORI” (“THE LORD OF THE RINGS”) ASARIDAGI MORFOLOGIK TRANSFORMATSIYALAR TAHLILINING INGLIZ TILIDAN O’ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLARI.
NORQUCHQOROVA MOHINUR ALIMARDONOVNA
Termiz davlat universiteti
Tarjima nazariyasi va amaliyoti talabasi
E-mail: [e-mail]
ANNOTATSIYA
Mazkur maqola jahon adabiyotining durdonalaridan biri bo’lgan buyuk fantastik yozuvchi JRR Tolkienning asaridan biri hisoblanadi. “UZUKLAR HUKMDORI” (THE LORD OF THE RINGS) asaridagi morfologik transformatsiyalar tahlilini ingliz tilidan o’zbek tiliga tarjima qilishdagi muammolarini tahlil qiladi. Asarda tahlil uchun olingan gaplar morfologik o’zgarishlari ko’rib chiqildi.
Kalit so’zlar: morfologiya, ingliz tili, o’zbek tili
J.R.R. THE PROBLEMS OF TRANSLATING AN ANALYSIS OF MORPHOLOGICAL TRANSFORMATION ANALYSIS IN ENGLISH INTO UZBEK J.R.R. TOLKIEN’S “IN THE LORD OF THE RINGS”
ABSTRACT
This article is one of the masterpieces of JRR Tolkien, one of the masterpieces of world literature. Analyzes the problems of translating morphological transformations from English into Uzbek in “THE LORD OF THE RINGS”. The play examines the morphological changes of the sentences received for analysis.
Keywords: morphology, English, Uzbek
KIRISH
Jon Ronald Reuel Tolkien 1892 yil 3 yanvar – 2 sentyabr 1973 yil) ingliz yozuvchisi, shoiri, filologi va akademiki, eng yaxshi akademiki edi. "Xobbit" va "Uzuklar hukmdori" yuqori fantaziya asarlari muallifi sifatida tanilgan.
Ko'pgina boshqa mualliflar Tolkiendan oldin fantaziya asarlarini nashr etgan bo'lsa-da, "Xobbit" va "Uzuklar hukmdori" ning katta muvaffaqiyati bevosita janrning mashhur qayta tiklanishiga olib keldi. Bu Tolkienni xalq orasida zamonaviy fantaziya adabiyotining, aniqrog‘i, yuqori fantaziyaning “otasi” sifatida tanilishiga sabab bo‘ldi. [1]
ADABIYOTLAR TAHLILI VA TADQIQOT METODOLOGIYASI
Mazkur maqola uchun tadqiqot davomida tarjima qiyosiy adabiyot, qarama-qarshi tavsifli tarjima va lingvistik atamalarning izohli tahlili, adabiyotning stilistik tahlili ko’rib, o’rganib chiqildi. [2]
Ushbu tadqiqot uchun, “tarjimashunoslik terminlarining ko’p tilli lug’at ma’lumotnomasi” qo’llanmasidan foydalaniladi. Morfologiya (yun. Morphe-shakl va logiya) tilning qurilishi; 2) so’z shakllari haqidagi ta’limot. Birinchi ma’nosida obyektni anglatsa, ikkinchi ma’nosida tilshunoslikning shu obyektni o’rganuvchi bo’limini bildiradi. Morfologiya so’z turkumlari, ularga xos grammatik ma’nolarni, har bir turkumga xos grammatik kategoriyalar, bu kategoriyalarni yuzaga keltiruvchi grammatik shakl va grammatik ma’nolarni o’rganadi. [3]
Ingliz tili-(English) hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til.
Ingliz xalqining tili [4]
O’zbek tili-Oltoy tillari oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir.
Ushbu til O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi.
NATIJA
Ushbu asarning 35 ta gaplari morfologik tahlil qilindi.Ulardan 81 tasi ot, 38 tasi fe’l, 17-18 tas so’zlari ravish, olmosh, sifatdan iborat. Asarni tarjima qilish jarayonida bundanda kamdan-kam muammoga duch kelgan qismi shuki, sifatlar o’z ma’nosida emas, balki o’zidan keyingi so’zga bog’langan holda moslashtirilgan, ya’ni fan tilida aytganda “Adaptatsiya usuli” qo’llanilgan [6]
Morfologik tahlil:Sehrgar Gandalf eski do’sti Bilbo Beginsning 111 yoshga to’lgan kunida kelgan.

	LEKSEMALAR	MORFOLOGIK TAHLIL
1	Sehrgar	Ot
2	Gandolf	Ot
3	Eski	Sifat
4	Do’st	Ot
5	Bilbo	Ot
6	Begins	Ot
7	111	Son
8	Yoshga	Sifat+qo’shimcha
9	To’lgan	Fe’l+qoshimcha
10	Kunida	Ravish+Qo’shimcha
11	Kelgan	Fe’l+qo’shimcha

MUHOKAMA
Matn tahlili doirasida tanlangan asarning nominatsiyasi ham alohida o’rin tutadi