Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
155 
vaqtda o‘quvchilarda nazariy tafakkurni tarbiyalash, tushunchalarni rivojlantirish, 
munosabatlarni hosil qilish muhimdir. O‘qituvchi doim o‘quvchilarni qanday mulohaza va 
xulosalarga olib kelishini oldindan biladi. O‘qituvchi o‘quvchilar fikri yo‘naltirilgan 
xulosani qanchalik yashira olsa, o‘quvchilar shu xulosaga shunchalik katta kuchlanish va 
qiziqish bilan yondashadilar hamda uni yaxshiroq o‘zlashtirib oladilar. 
Boshlang‘ich sinflarda interfaol metodlardan foydalanish o‘quvchilarning tafakkuri va 
malakalarini ko‘p tomonlama rivojlantiradi, shuning uchun faqat birgina metod bilan 
cheklanib qolmasdan har xil metodlarni qo‘llash o‘rinli bo‘ladi. Boshlang‘ich taʼlim 
jarayonida interfaol metodlardan foydalanish orqali o‘quvchilarda muloqot madaniyati o‘sadi 
va guruh bilan ishlash malakalari rivojlantiriladi. Boshlang‘ich taʼlim jarayonida interfaol 
metodlardan foydalanishda: birinchidan, individual taʼlim jarayonini qulaylashtirishi, taʼlim 
maqsadlarining didaktik loyihalashda xizmat qilishi, uning natijalarini kafolatlashi; 
ikkinchidan, jamiyat talabidan kelib chiqqan holda, taʼlim-tarbiya jarayonida o‘quvchi va 
o‘qituvchi o‘rtasida «subyekt-subyekt» munosabatlarini to‘g‘ri yunaltirishni taminlashi; 
uchinchidan, o‘quvchi shaxsini gumanitar pedagogika samaralaridan bahramand bo‘lishida 
ko‘maklashishi kerak. Boshlang‘ich taʼlim jarayonini tashkil qilish fikrimizcha, quyidagi 
tamoyillarga asoslanadi: 
- birinchisi - shaxsning erkin fikrlashiga zamin yaratish, uning intellektuallik darajasini 
har tomonlama o‘rganish, tashxislash; 
- ikkinchisi - pedagoglar jamoasi tomonidan taʼlimiy-tarbiyaviy jarayonning 
samaradorligiga erishishni taʼminlash; 
- uchinchisi - jamiyatda har tomonlama chuqur mulohaza yurituvchi, erkin shaxs, 
barkamol avlodni tarbiyalash muammosining yechimini topish. 
Boshlang‘ich taʼlim jarayonida interfaol metodlardan foydalanish orqali o‘quvchilarda 
mustaqil va tanqidiy fikrlashni shakllantirish natijasida har bir rejali o‘quv jarayonining 
didaktik taʼminoti eʼtiborga olinadi, tahsil oluvchi o‘quv materialini qanday 
o‘zlashtirayotgani doimiy monitoringi ishlab chiqiladi, taʼlim jarayonidagi muammolarning 
yechimini topishga harakat qilinadi. Mohir pedagog o‘quv jarayonida tug‘iladigan 
qiyinchiliklarni boshqalardan ko‘ra yaxshiroq tushunadi. Umumiy o‘rta taʼlim 
maktablarining boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari faoliyatini tashkil etishda interfaol 
metodlardan foydalanish orqali pedagogik faoliyatni muntazam takomillashtirib borishga 
imkon yaratadi. Shunday mualliflik texnologiyalari zamirida shakllantirilgan interfaol 
metodlardan ayrimlarini keltirib o‘tamiz.
BILIMLAR DARAXTI 
Slaydda daraxt tasviri. Ushbu tasvir har bir darsda o‘quvchilar ko‘z oldida 
gavdalanadi. Har bir mavzudan soʼng daraxt shohlariga o‘tilgan mavzu nomi “biriktirib” 
quyiladi. O‘quv yili oxiriga borib, daraxt tanasidagi shohlar ko‘payadi. Yil davomida 
o‘quvchilar orasida eng mazmunli daraxt shoxiga bag‘ishlab ko‘riklar o‘tkaziladi. Ushbu 
texnologiya asosida yangi mavzuni takrorlash, o‘tilgan mavzularni mustahkamlashga zamin 
yaratiladi. Bu texnologiyadan boshlang‘ich sinflarda, o‘rta pog‘onadagi sinf o‘quvchilari 
orasida foydalanish maqsadga muvofiq. 
ILM QASRI 
Texnologiya oldingi didaktik o‘yin tariqasida o‘tkaziladi. Qasr konturlari bilim 
darchalari bilan bezatiladi. O‘quvchilarda yangi bilimlar, tushunchalar shakllanishiga 
xizmat qiladi. Oldin o‘tilgan mavzular va yangi mavzu o‘rtasida bog‘lanish hosil qilishda, 
o‘ʼquv materialining uzviyligini davom ettirishda qo‘llaniladi. 
Bundan xulosa qilish mumkinki, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi pedagogik jarayonni 
boshqarar ekan, o‘quvchilar to‘qnashishi mumkin bo‘lgan muammolar doirasini aniqlashi, 

---