Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

2021-yil
 
23-aprel 
352 
Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya tizimini mutlaqo yangi bosqichga ko‘tarish, ta’lim 
jarayonining sifati va samaradorligini oshirishning huquqiy-me’yoriy va moddiy-texnik 
infrastrukturasi, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishning takomillashtirilgan o‘quv-
didaktik ta’minoti modernizatsiyalashtirilmoqda. Umume’tirof qilingan xalqaro talablar va 
standartlarga muvofiq ta’lim tizimini tubdan yaxshilash bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar 
amalga oshirildi. Shu bilan birga zamonaviy shart-sharoitlarda xalq ta’limini modernizatsiya 
qilish, ilg‘or xorijiy tajribalarga asoslangan holda yuqori sinf o‘quvchilariga ingliz tilini 
o‘qitishda kommunikativ treninglardan foydalanib samaradorlikni oshirish jarayonining 
yangi bosqichini joriy etishni talab etmoqda. 
Tilni o‘rgatish til o‘rganuvchining ehtiyojidan kelib chiqib, o‘rganayotgan tildan jonli 
tarzda foydalanish va turli muloqot ko‘nikmalari – eshitish, gapirish, o‘qish va yozishga 
moslashtirilgan holda amalga oshiriladi. Shu tamoyil bugungi kunda xorijiy tillar, avvalo, 
eshitish, gapirish, erkin muloqotda, bilimlarini yanada boyitishda muhim ahamiyat kasb 
etadi. Har qanday tilni o‘rganish avvalo tilni eshitib, unga paydo bo‘lgan qiziqishdan 
boshlanadi. Tilni o‘rganish bu tilning asosiy strukturasini tashkil qiladigan ana shu 4 ta 
ko‘nikmaga asoslanadi. Chet tillarni o‘qitish umumiy o‘rta ta’lim maktablarining birinchi 
sinfidan o‘yin, og‘zaki nutq darslari shaklida olib borilsa, ikkinchi sinfdan boshlab alifbo, 
o‘qish va grammatikani o‘zlashtirishga bosqichma-bosqich o‘tiladi. Shunday ekan, o‘zbek 
yoshlarining hech kimdan kam bo‘lmay ulg‘ayishlari, zamonaviy bilim berishda munosib 
sharoitlar yaratib berilgan bir davrda chet tillarni o‘rgatishda samaradorlikka erishish 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
Globallashayotgan ta’lim endilikda ilm oluvchilar uchun ham, o‘qituvchilar uchun ham 
butun dunyoda ta’limni va ilmiy izlanishlarni davom ettirish imkoniyatini yaratib 
bormoqda. Bu jarayon o‘rta maxsus, kasb-hunar bitiruvchilarining turli dunyoviy bilimlarni 
chet tillarda bilish– laridan tashqari, o‘z kasblari haqidagi bilimlarni ham chet tillarda 
davom ettirishlariga imkon yaratadi. O‘zbekistonda xorijiy tilni o‘qitish xalqaro 
standartlarni muvofiqlashtiruvchi Umum– evropa xorijiy tillarni o‘rganish, o‘qitish va 
baholash mezonlariga tavsiyalar – CEFRga moslashtirilgan holda amalga oshiri– layapti. Bu 
o‘quv dasturi barcha tillarni o‘rganish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. CEFR3 dunyo 
bo‘ylab keng tarqalgan xorijiy til ta’limining standartlaridan biridir. CEFR turli mamlakatlar 
yoki bir mamlakatdagi turli universitetlar, kollejlar va maktablardagi o‘quv dasturlari, 
mutaxassislarning tayyor– garlik darajasi va baholash tizimlarini qiyoslash uchun ishonarli 
usul hisoblanadi. CEFR barcha tillarni o‘rganish, o‘qitish va baholash tizimini ham qamrab 
oladi. 
Samaradorlikni oshirishda psixologik, pedagogik va rivojlantiruvchi imkoniyatlarini 
e’tiborga olgancha ulardan foydalanish o‘quv jarayonining quyidagi vazifalarini hal qilishga 
qodir:
- zamonaviy ta’lim muassasalari ta’minlay olmaydigan kasbiy va ijtimoiy-maishiy 
muhitda muvaffaqiyatli harakatlanish uchun zaruriy maxsus malakalarni shakllantirish;
- yuqori sinf o‘quvchilarini aniq vazifani yoki ishni bajarishga yo‘naltirish yordamida 
bilimning aniq sohasida shaxs mukammallashuvini ta’minlash; 
- ta’limning interfaol shakllaridan foydalanish hisobiga chet tilini o‘rganishning faol 
tavsifini ta’minlash;
- o‘quvchilarning ijtimoiy tajribani ongli va muntazam egallab borishlariga 
ko‘maklashish;
- shaxslararo o‘zaro harakatlanish vaziyatida ijobiy axloqning shakllanishiga 
ko‘maklashish;

---