Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
300 
mustabid tuzum tazyiqida g‘arb madaniyatiga taqlid ruhida rivojlandi. Ikkinchidan, milliy 
madaniyatning boy o‘tmishi bir yoqlama o‘rganilib, uning ko‘pgina bebaho durdonalaridan 
xalqimiz bebahra bo‘lib keldi.
O‘zbekiston Respublikasida mustaqillik yillarida jamiyatni yangilash sohasida olib 
borilayotgan islohotlar bilan bir qatorda madaniyatni yuksaltirishga ham alohida e’tibor 
berilmoqda. Xalqimizning ma’naviy qadriyatlariga hurmat bilan munosabatda bo‘lish, 
ularni asrab-avaylash va rivojlantirish, muqaddas dinimiz, urf-odatlarimizni, tarixiy, ilmiy, 
madaniy merosimizni tiklash davlat siyosati darajasiga ko’tarildi.
1
 
O‘zbekiston 
Respublikasining 
birinchi 
Prezidenti 
I.A.Karimov 
O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining XIV sessiyasidagi “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda” 
mavzusidagi ma’ruzasida “Biz mamlakatimiz istiqboli yosh avlodimiz qanday tarbiya 
topishiga, qanday ma’naviy fazilatlar egasi bo‘lib,voyaga yetishiga, farzandlarimizning 
hayotga nechog‘lik faol munosabatda bo‘lishiga, qanday oliy maqsadlarga xizmat qilishiga 
bog‘liq ekanini hamisha yodda tutishimiz kerak”, - deb alohida ta’kidlagan edii. Mazkur 
ko’rsatma maktabgacha yoshdagi bolalarda madaniyatning shakllantirishga aynan bog’liq. 
Milliy madaniyat – jamiyat va insoniyat taraqqiyotining muayyan darajasi bo‘lib, kishilar 
hayoti va faoliyatining turli ko’rinishlarida, ular yaratadigan moddiy va ma’naviy 
qadriyatlarda o‘z ifodasini topadi. 
Madaniyat – insonning moddiy va ma’naviy darajasi ko‘rsatgichlari. Shu bilan birga 
inson faoliyati yoki turmushining o‘ziga xos sohalarini ham belgilaydi. Buni mehnat 
madaniyati, badiiy madaniyat, turmush madaniyati, ma’naviy madaniyat va boshqa 
madaniyatlarda ko‘rish mumkin. Lekin madaniyat tor ma’noda kishilarning faqat ma’naviy 
hayoti sohasiga nisbatan ham qo‘llaniladi.
Ma’naviy madaniyatga ong, bilim, axloq, ta’lim-tarbiya, huquq, falsafa, xulq-odob, 
fan, san’at, adabiyot kabilar kiradi. Juda ko‘p olimlar, shu bilan birga lug‘atlar va 
ma’lumotnomalarda madaniyat, xulq-odob ta’rifida ularning har biri mazmuni va 
mohiyatini ajratib yuboradilar. Ular birgalikda talqin etiladi. Lekin tushunchalarning asl 
mohiyati tahlil etilsa, ularning har biri o‘z mazmuniga ega. Masalan, “axloqiy madaniyat – 
insonni ma’naviy va madaniy jihatdan kamolotga yetkazuvchi jarayon” deb ta’rif beradi, 
tadqiqotchi Ulfat Mahkamov. Vaholanki, axloqiy madaniyat madaniy va ma’naviy 
madaniyatning tarkibiy qismi bo‘lib, u kishilarning har bir jamiyatga xos xulq me’yorlari 
majmui sanaladi. Xulq-odob esa kishilarning tabiati, fe’l-atvori majmui bo‘lib, xulq-odob 
madaniyati – shaxsning jamiyat talablariga ko‘ra turmushda, kishilar bilan muomala –
munosabatida, faoliyatning turli ko‘rinishlarida ifodalangan odob me’yorlariga rioya etish 
bo‘lib hisoblanadi.
Xulq madaniyati shundan iboratki, jamiyatda inson alohida kishilarga va o‘z o‘ziga 
munosabatini ma’lum g‘oyaviy, ma’naviy e’tiqodlarda namoyon bo‘lgan xatti harakatlarda 
va faoliyatida ifodalaydi.
Kishilarda kuzatiladigan xatti-harakatlar, faoliyatlar majmuining jamiyat hamda xulq-
atvor qonun-qoidalari talablariga javob bera oladigan darajasi uning madaniyatliligi belgisi 
sanaladi.
Madaniyat va uni tarbiyalash yo‘llari, uslub va usullari eng qadimgi davrlardayoq 
yaratilgan xalq og‘zaki ijodi namunalarida o‘z ifodasini topgan.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy madaniyatni, insoniy fazilatlarni tarbiyalashda 
xalq og‘zaki ijodi bilan birga xalqimiz orasida keng tarqalgan urf-odatlar, marosimlar, 
1
Qoraboyev, G’. Soatov. “O’zbekiston madaniyati”. T.:2011. “Tafakkur-bo’stoni”. 196 bet. 

---