Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Keywords: 
philosophical-didactic, linguistic, etymology, contextual semantics, linguistic 
convention, epic, text. 
“Xamsa” ning birinchi dostoni “Hayrat ul-abror” da Alisher Navoiy zulm va qabohat, 
jaholat, undagi turli ijtimoiy tabaqalarning xatti-harakatlarini haqqoniy tasvirlaydi, tahlil 
qiladi, ularni o‘zgartirish, tarbiyalash, kishilar xarakterini, jamiyatni qaysi yo‘l bilan yetuk 
darajaga olib chiqish masalalarini qo‘yadi. Falsafiy-didaktik xarakterdagi bu asar 
Nizomiyningn “Maxzun ul-asror” dostoni ta’sirida yozilgan bo‘lib, Navoiy dunyoqarashi 
bunda o‘zining to‘liq badiiy sodda ifodasini topgan. Alisher Navoiyning mazkur asaridagi 
falsafiy g‘oyalar, didaktik prinsiplar hozirgi ijtimoiy taraqqiyot yuksalayotgan davrda ham 
o‘zining metodologik xususiyatlari bilan gumanitar yo‘nalishdagi fanlar rivojiga muhim 
asos bo‘lmoqda. “Hayrat ul abror” dostonidagi asosiy g‘oya falsafiy yo‘nalishdagi 
tadqiqotlar shakllanishida o‘z hissasini qo‘shayotgan bo‘lsa, dostonda foydalangilgan til 
unsurlari esa zamonaviy tilshunoslikning nazariy asoslarini boyitishga o‘z hissasini 
qo‘shmoqda. 
Alisher Navoiyni o‘zbek adabiy tilining asoschisi degan xulosalarni beramiz. Uning 
asosiy novatorlik faoliyati ham mazkur genial asarining yuzaga kelishi bilan bog‘liq 
masalalarni qamrab olgan. Ilgari turkiy tilda asar yozilmagan bo‘lsa-da, katta e’tibor bilan 
buyuk adib “Xamsa”sini turkiy tilda yaratdi. Buni to‘la asosda ayta olamizki, asar turkiyda, 
aniqrog‘i o‘zbek adabiy tilida yaratilgan eng katta lisoniy manbalardan hisoblanadi. 
To‘g‘ri, Alisher Navoiy davrigacha VIII asrdan boshlab barcha ilmiy manbalar arab 
tilida, barcha badiiy asarlar fors tilida yozilar edi. Navoiy esa arab va fors tillarini 
mukammal o‘rganib, bu tillarning barcha lingvistik qonun-qoidalariga e’tiborli bo‘lib, 
turkiyda yirik asarlar yaratdi. Arab va fors tillaridan o‘zlashgan so‘zlarning ma’no 
ottenkalari va grammatik qoidalarining asosiy prinsiplari o‘z mavqeida saqlanishiga katta 

---