Узбекстан тарийхы лекция

Elektron ta’lim resurslari 
I .www. tdpu. uz, 
2 .www. pedagog. uz 
3. www. ziyonet. Uz 
4.w w w .lex.uz; 
5.w w w .bilim .uz: 
6 .w w w .gov.uz: 
 
Tayanch so`z va iboralar: Tarixni o‘rganishda davrlashtirishning ahamiyati. 
Davrlashtirish masalalarining o‘rganilish tarixi. Davrlashtirishning xududidiy xususiyatlari. Eng 
qadimgi davr, qadimgi davr, o‘rta asrlar, yangi davr va eng yangi davrning xronologik davrlari. 
Tarixiy, geologiq arxeologik davrlashtirishning o‘ziga xosligi.
 
1.
Tarixni o‘rganishda davrlashtirishning ahamiyati 
Tarixiy jarayon tahlili kishilik jamiyatining zamonda ham, makonda ham bir maromda 
emas, notekis, to`lqinsimon-spiral shaklda riovjlanishidan guvohlik beradi. Bu - tarixiy 
rivojlanish qonunidir. Tarix - bu avlodlar almashinuvidan, taraqqiyot tsikllari almashinuvidan 
iborat. Jamiyatni harakatlantiruvchi asosiy kuch ishlab chiqarish qurollari, vositalari emas, 
insondir. Inson, uning ehtiyojlari, qobiliyatlari, bilimi, malakasi, xohish-irodasi bosh ishlab 
chiqaruvchi kuchdir. Yaratilgan barcha moddiy va ma`naviy boyliklar inson mehnatining 
mahsulidir. Insoniyatning taraqqiyotning bir bosqichidan ikkinchi bosqichiga o`tishi, uning 

---

barkamollashib borishi, ongi, tafakkuri va mahoratining o`sib borishi, maqsadli intilishi natijasida 
sodir bo`ladi. Inson tarixni yaratuvchi sub`ektdir. Tarixni davrlashtirishda mana shu omillarni 
nazarda tutmoq lozim. 
O`zbekistonning boy, betakror tarixi bo`lib, uning o`ziga xos tarixiy taraqqiyot davrlari 
bor. Uni quyidagi yirik davrlarga bo`lish mumkin: 
• 
Ibtidoiy-jamoa tuzumi. 
• 
Qadimgi davr: davlatchilikning shakllanishi va rivojlanishi. 
• 
O`rta asrlar davri. 
• 
Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davri. 
• 
Mustabid sovet hokimiyati hukmronligi. 
• 
Milliy istiqlol davri. 
Bu davrlarning har biri yana o`ziga xos, kichik davrlarga bo`linadiki, uni mazkur darslikning 
mazmuni va mundarijasidan yaqqol ko`rish mumkin. 
Haqqoniy, xolis tarixiy bilimga ega bo`lish oson emas. Negaki, biz o`rganayotgan tarixiy 
voqealarni, jarayonlarni bevosita kuzata olmaymiz, ular bizdan ancha ilgari bo`lib o`tgan, ularni 
qaytarib bo`lmaydi. Bundan ilgari bo`lib o`tgan tarixiy voqealarni bilib bo`lmaydi, degan xulosa 
chiqmaydi, albatta. 
Tarixiy voqealar, xalqlar hayoti nom-nishonsiz yo`q bo`lib ketmaydi, ulardan tarixiy 
manbalar guvoh bo`lib qoladi. Tarixiy manbalar ikkiga - moddiy va yozma manbalarga 
bo`linadi. 
Mehnat qurollari Harbiy qurol-yaroqlar Tanga 
pullar Uy-joylar, qabrlar Idish-tovoqlar, devoriy 
tasvirlar Qal`alar, shaharlar va boshqalar 
Yozuv belgilari 
Toshga, daraxt po`stlog`iga, teriga, qog`ozga 
yozilgan ma`lumotlar 
Xalqlar hayoti, yuz bergan voqea va 
hodisalar haqida yozilgan kitoblar 
>