Uzbekiston respublikasi

Madaniyat – ramzlar, ishonch–etiqodlar, qadriyatlar, mezonlar, artefaktlar yig’indisidir. Madaniyatda mazkur jamiyat, millat, guruh’larning xarakterli xususiyatlari h’am wz ifodasini topadi. Jamiyat, millat, guruh’lar aynan wz madaniyati bilan farqlanadi. Xalq madaniyati – uning h’aёt tarzi, kiyimlari, yashash maskani, oshxonasi, xalq og’zaki ijodi, diniy tasavvurlari, inonch–etiqodlari va boshqalardir.
Madaniyatga ijtimoiy–maishiy asbob–uskunalar, jamiyatda qabul qilingan xushmuomalalik imo–ishoralari va salomlashuv, yurish tarzi, muomala etiketi, gigiena odatlari va h’okazolar h’am kiradi. Aksariyat madaniy tushunchalar va qarashlar avloddan–avlodga wtib boraveradi³.
Madaniyatshunoslik fanining asosiy tarkibiy tuzilishi quyidagicha:
1. Madaniyat falsafasi — madaniyatdagi murakkab va kwp maqsadli jaraёnlarni taxlil qilishda ёndashuvning eng umumiy tamoyillarini namoёn qilib, qiёsiy taxlil, tasniflashga asoslanadi. Madaniyatni falsafiy nuqtai nazardan anglash, madaniy tushunchalarni falsafiy jih’atdan asoslash bilan bog’liq qarashlar mavjud. İnsoniyat yashaydigan tabiiy va ijtimoiy guruh’lar (sotsium) olamida uning jismoniy, manaviy va ruh’iy h’aёt faoliyati shakllanadi. İnsonning asha shu h’aёt faoliyati rivojlanishini nazariy jih’atdan tushuntirish va wziga xos tah’lil usullari madaniyat falsafasi bilan aloqador.
3. Madaniyat sotsiologiyasi — jamiyatning biron tarixiy davrida mavjud madaniy jaraёnlarni wrganish bilan shug’ullanadi; yani h’ar xil sotsiologik axborotlar twplanib qayta ishlanadi va tah’lil qilinadi. Xullas, ana shunday jaraёnlar bilan bog’liq bwlgan madaniy jaraёnni empirik tadqiq qiladi. Malum madaniy sharoitda kishilarning wzaro munosabatlari va boshqa ijtimoiy–madaniy h’odisalar h’am shu soh’aning obektidir .
4. Madaniyat tarixi — h’ar bir madaniyatni noёb va betakror h’odisa sifatida wrganadi; shuningdek, turli madaniy jaraёnlarni wzaro taqqoslaydi, ularning wzaro munosabati va wzaro tasirini, zamon va makondagi farqlarini, madaniy taraqqiёtidagi wziga xos va umumiy jih’atlarini tadqiq etadi. Areologlar, antropologlarning XX asrda olib borgan bir qator tadqiqotlari “madaniyat” terminiga yangi mano yukladi. Antropologlarning kuzatishlariga kwra, Avstaraliyaning tub xalqlari ёki Afrika bushmenlari orasida ibtidoiy qonunlar bwyicha yashaydigan qabilalar bor. Ularda opera teatrri h’am, suratlar kwrgazmasi h’am ywq. Lekni bu qabilalarni dunёning tsivilizatsiyalashgan xalqlari bilan bog’lab turadigan mezonlar va qadriyatlar tizimi bor. Wsha mezon va qadriyatlar ularning tili, qwshiqlari, raqslari, urf–odatlari, anana va xulq–atvor tarzidir. Shular ёrdamida h’aёtiy tajriba tartibga solinadi, odamlar wrtasidagi munosabat yaxshi tomonga wzgaradi. Har ikkala jaraёn ё butun jamiyatning ёki jamiyatning malum qismi h’aёt tarzini ifoda etadi. Kundalik h’aёtda odamlarning atrofini wrab turgan moddiy ёdgorliklar wtmish madaniyatni ёki madaniy merosni tashkil qiladi. Bu xalqlarda urf–odatlar, ёdgorliklar muqaddas bir narsa sifatida saqlanadi, avloddan–avlodga wtkazilib boraveradi. Zotan, tarixiy madaniyatda ananaviylik kuchli.