Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

патронат 
деб 
номланган тартибга асосланган. Патронат асосида қулнинг аввалги эгаси

---

63 
патрон 
ҳолатида, унинг озодликка чиқарилган қули эса 
клиент
ҳолида 
бўлган. Ҳар бир озодликка эришган қул ёки клиент ўз патронига нисбатан
ҳурмат-эҳтиромини (
obsequium)
, бошқача қилиб айтганда, патрон ва унинг 
оила аъзоларига озодликка эришгани учун ҳар доим ўз миннатдорчилигини 
кўрсатиб бориши лозим бўлган. Акс ҳолда у яна аввалги ҳолига, яъни 
қулликка тушиб қолиши мумкин бўлган (
revocatio in servitutem
). Патронга 
ўз миннатдорчилигини кўрсатиш тушунчасига патронга ҳар бир байрамга 
совға-саломлар бериш, патрон оиласига моддий ёрдам, патрон қулликка 
тушиб қолганда товон пули тўлашга ёрдам бериш, бирон-бир низо бўйича 
патронга қарши даъво қўзғатиш мумкин эмаслиги ва бошқалар. Бундан 
ташқари, манумиссия асосида озодликка чиқарилганлар зиммасига бошқа 
мажбуриятлар ҳам юкланган. Бу мажбуриятлар
operae
деб аталиб, улар 2 
турга: 
operae officiales
ва
operae fabriles
га бўлинган. Operae officiales
озодликка эришганлар зиммасига патрон илтимосига биноан патроннинг 
уй хўжалигида иқтисодий қиймати тўлиқ аниқланмаган меҳнат, яъни
оддий ёрдам юкланган бўлса, operae fabrilesда эса либертинга қишлоқ
хўжалигида, ҳунармандчилик ёки бошқа бирон хўжалик фаолиятида 
маҳсулот етказиш мажбурияти юкланган. Патроннинг клиентга нисбатан
ваколатларининг яна бир тури 
bona 
деб аталиб, бунга Рим никоҳида
туғилган либертиннинг меросхўрлари бўлмаган тақдирда унинг мулкига 
патрон меросхўр ҳисобланган, либертин васиятномаси бўйича патрон мерос 
мулкининг маълум қисмини олиш ҳуқуқига эга бўлган. Бундай патронлик 
муносабатлари 
фақатгина 
либертиннинг 
ўлимигача 
давом 
этган.
Либертиннинг авлодларига фақатгина
obsequium
бўйича мажбуриятлар 
ўтган. Патроннинг ўлимидан кейин эса, баъзи патронлик ҳуқуқлари унинг 
авлодларига ўтган (operae fabriles).
Классик давр ҳуқуқи бўйича либертинларнинг ҳолати бирмунча 
енгиллашди. Cives romani (озодликка чиқарилган) либертин император 
rescriptumи асосида