Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Capitis deminutio maxima
Рим фуқароси душман томонга асирликка 
тушиб қолганда, trans Tiberium бўйича қулликка сотилганда, ўлим 
жазосига маҳкум қилинганда, конларда (ad metalla) умрбод ишлашга ва
йиртқич ҳайвонлар билан олишишга маҳкум қилинганда содир бўлган.
Бундай ҳолларда Рим фуқаролари нафақат фуқароликни, балки озодликни
йўқотиб, қулликка тушиб қолган. 
Capitis deminutio media
Рим фуқаросининг лотин ёки перегрин
жамоасига кўчиб ўтиши, душман томонга қочиб кетиши 
–
aquae et lignis
interdictio (Римдан ҳайдалиши), депортация ва релегация (сургун 
қилиниши) пайтида содир бўлган. Бу ҳолларда Рим фуқароси фақат
фуқароликни йўқотган, лекин озодликни сақлаб қолган ва лотинлар, ҳамда
перегринлар билан тенглаштирилган. Capitis deminutio media 

---

54 
фуқароликнинг йўқотилиши жиноий ҳуқуқбузарлик билан боғлиқ бўлмаса,
jus postlimini билан бекор қилиниши мумкин бўлган. 
Қолган бошқа ҳолларда фуқароликка қайта эришиш – 
реинтеграция
давлат органларининг қарорига биноан (beneficio principali) амалга 
оширилган. 
Лотинлар ва перегринларнинг ҳуқуқий ҳолати
Рим томонидан забт этилган ва қўшиб олинган ҳудудларда истиқомат 
қилувчи аҳолининг ҳаммаси ҳам қулларга айлантирилмаган эди. Рим билан 
келишилган шартномага кўра, уларнинг кўпчилиги озодликни – status
libertatis ҳолатини сақлаб қолган эдилар. 
Status libertatis 
– озодликка 
бўлган ҳуқуқ юқори аҳамиятга эга эди: libertas inaestimabilis res est –
ижтимоий ҳаётда бу ҳуқуқ ўз-ўзини бошқариш ва ўз тартиботидан 
фойдаланиш имкониятини берган. 
Status libertatisга эга бўлган Рим аҳолисининг ҳуқуқий ҳолати бир хил 
бўлмаган. Кўпгина тафовутларни ҳисобга олган ҳолда улар лотинлар ва 
перегринларга бўлинган. 
а)
Лотинлар.
– Лотинлар қадимда римликларга этник жиҳатдан яқин 
бўлган Лациум деб аталган ҳудудда яшовчи қабилаларнинг вакиллари 
бўлган, улар