Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

possessio injusta (possessio
vitiosa)
, яъни формал тўғри ва формал нотўғри эгаликка бўлинган. 
Possessio justa
ашёга эгалик қилиб турган шахс ашёни нотўғри ёки 
вициоз (эгри) йўл билан, яъни clam – яширин, vi – зўрлик билан ва
precario – мулкдорнинг ўзи мулкни вақтинча фойдаланишга бериши билан 
қўлга киритмаган бўлса, мавжуд бўлган. Бошқача қилиб айтганда, possessio
justa эгалик қилиб турган шахс эгалик асосини оддий битим бўйича мулк 
ҳуқуқининг ўрнатилиши натижасидаги келиб чиқадиган бирон-бир ҳуқуқий 
сабаб билан тушунтирадиган бўлса ва, бу сабаб ҳеч қандай камчиликка эга 
бўлмаса (ашё мулкдордан сотиб олинган; res derelicta ёки res nullus
бўлмаган ашё қўлга киритилган бўлса; ашё формал равишда нотўғри усул 
билан қўлга киритилган бўлса) мавжуд бўлган.
Possessio injusta (possessio vitiosa)
эгалик деб эгалик қилувчи ашёга 
эгаликни вициоз (эгри) йўл билан (vi, clam, precario), яъни зўрлик 
ишлатиб, яширин йўл билан ёки реституцияни четлаб ўтган ҳолда қўлга 
киритган эгаликка айтилган. 
в)
Possessio justa
ҳам ўз навбатида 2 турга бўлинган:
possessio bonae
fidei
ёки тўғри кўнгилли эгалик ва
possessio malae fidei
ёки эгри ниятли 
эгалик. Possessio bonae fidei ашёга эгалик қилиб турган шахс эгалик 
давомида қўлга киритилган эгалик мулк ҳуқуқини бермасликка асос бўла 
оладиган камчиликлари мавжудлиги туфайли ҳуқуқий жиҳатдан 

---

109 
асоссизлиги ҳақида бехабар бўлганда мавжуд бўлган. Аксинча, possessio
malae fidei ашёга эгалик қилиб турган шахс эгаликни қўлга киритиш 
пайтида шу ашёга бўлган мулк ҳуқуқига эга бўла олмаслиги сабабларини 
билган пайтда мавжуд бўлган. Фақатгина possessor justus ва possessor
malae fidei бўлган цивил эгалик қилувчи possessio ad usucapionem ёки 
ихтисослашган эгаликни қўлга киритган, яъни мулк ҳуқуқини ашёга узоқ 
вақт давомида эгалик қилиб тургани учун қўлга киритиши мумкин бўлган. 
Эгалик мазмуни.
Эгалик қилувчи мулкдор билан келишилган битимга 
асосан табиий эгалик (детенция)нинг мазмуни эгалик ўрнатилиши ҳақидаги 
ҳуқуқий актда ўз ифодасини топган. Вақтинча эгалик қилувчилар мулкдор 
мулкидан вақтинча фойдаланиш ва ашёнинг маҳсулини йиғиш ҳамда улардан 
фойдаланиш ваколатларига эга бўлган. Алоҳида ҳолларда эгалик қилувчилар 
фақатгина ашёни сақлаб туриш ва ашёдан келадиган фойдани мулкдор 
манфаати учун йиғиш мажбуриятига эга эдилар. Баъзан эса эгалик 
қилувчилар ашёни сақлаш ва ундан келадиган фойдани мулкдор ва эгалик 
қилувчи шахслар гуруҳи манфаати йўлида ишлатиш ҳуқуқига эга бўлганлар. 
Bonae fidei эгалик қилувчилар ашё маҳсулини йиғиш ва уни ўз манфаати 
учун ишлатиш ҳуқуқига эга бўлган.