Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Litis contestatio in iure.
Жараённинг охирги нуқтаси бўлиб, бу пайтда 
магистрат формулани гувоҳлар иштирокида даъвогарга берган, у эса, ўз 
навбатида, формулани жавобгарга етказган. 
Litis contestatioнинг ҳуқуқий оқибатлари қуйидагилардан иборат бўлган.
Низони litis contestatioгача етказган даъвогар айнан шу иш бўйича, шу асосда 
ва айнан шу шахсга нисбатан бошқа даъво қўзғата олмаган (ne bis in idem) ва 
бу ҳолат даъвога бўлган ҳуқуқ консумпцияси деб аталган. Бундай даъво 
exceptoi rei in judisium deductae ёрдамида қайтарилган. Litis contestatioнинг 
муҳим ҳуқуқий оқибатлари
новация (novatio nesessaria),
яъни аввалги 
мажбурият даъвогар ва жавобгарнинг
judicare
, яъни суднинг ҳал қилув 
қарорини кутишга бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятига айланган: 
condemnare 
oportere
. Шунингдек, даъвогар қарздордан қарзни талаб қилиш litis 

---

36 
contestatio вақтида plus petitio натижасида қайтарилган талабни келтиришга 
ҳақли бўлмаган. 
Apud judicem формуляр жараёни.
Apud judicem формуляр жараёни 
аpud judicem
 
тарзидаги легисакцион жараён каби бўлиб, судьянинг мақсади 
тарафларнинг кўрсатмалари асосида тикланган ҳақиқатга мос равишда иш 
бўйича ҳал қилув қарорини чиқаришдир. Исботлов жараёни судья ҳузурида 
олиб борилиб, тарафлар ўз эътироз ва талабларини асослаганлар: даъвогар
ўз талабини билдирган (actori incumbit probatio), жавобгар эса эътирозларини 
in excipiendo reus fit actor тарзда бирлдирган. Бу жараёнда иш бўйича
далил-исботлар келтирилган, бунда оғзаки равишда баҳслашув, оммавийлик 
ва судьянинг эркин ҳал қилиш имконияти каби тамойиллар қўлланилган.
Суд қарори.
Кўрилаётган иш бўйича асосий тергов ва аниқланган 
ҳолатлар бўйича исботлов жараёни ўтказилгандан сўнг судья иш бўйича ҳал 
қилув қарорини қабул қилади. Судья қарор чиқариш вақтида муайян 
ҳуқуқий муносабатлар бор-йўқлигини аниқлаб, декларатор қарор қабул
қилади. Декларатор қарор даъвогар фойдасига чиқарилса –