Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Юқори ва қуйи магистратуралар.
Юқори магистратуралар 
cum
imperio
магистратуралари ҳисобланиб, улар барча давлат масалаларини 
тинчлик даврида (imperium domi) ҳам, уруш пайтида (imperium militae) ҳам 
ҳал қилганлар. 
Cum potestate
магистратуралари қуйи орган бўлиб, улар белгиланган 
бирон иш, масалан, эдиктлар қабул қилиш билан шуғулланган. 
3. 
Ординар 
ва 
экстраординар 
магистратуралар.
Ординар 
магистратуралар, одатда, доимий ва жорий давлат ишларини олиб борганлар. 
Улар комицийларда ёки Concilia plebesларда сайланган. Буларга cum 
imperioга эга бўлган консуллар, преторлар, цензорлар, курул эдиллари, 
квесторлар, руҳонийлар коллегиялари, ёрдамчи коллегиялар кирган.
Консуллар аввалги шоҳлар ўрнига центурия комицийларида асосан 
патрицийлардан сайланар эдилар. Уларнинг 
ваколатлари шоҳлар 
ваколатларига ўхшаш бўлиб, олий маъмурий, судлов ва фармойиш берувчи 
ҳокимиятга эга эдилар. Кейинчалик, консуллардан бири плебейлардан 
сайлана бошланди. Преторлар консуллар каби центурия комицийларида 
сайланиб, 242 йилдан бошлаб 2 та претор – шаҳар претори ва перегринлар 
претори сайлана бошланди. Шаҳар претори фақатгина Рим фуқаролари 
ўртасидаги, перегринлар претори эса – Рим фуқаролари билан перегринлар 
ўртасидаги низоларни ҳал этар эди.
4.
Cum potestateга эга магистратларга кирувчи цензорлар 443 йилдан 
сайланадиган бўлиб, уларнинг асосий ваколати 
ценз 
– солиқ тўловчи 
ва ҳарбий хизматга чақириладиган фуқаролар рўйхатларини тузишдан 
иборат эди. Цензорларга сенаторларнинг рўйхатларини тузиш 
ваколати берила бошланган вақтдан цензорлик лавозимининг 
аҳамияти ортди ва, кейинчалик, ўз ваколатларини ўтаб бўлган 
консуллар цензор бўлиб сайланадиган бўлди.
5.
Курул эдилларининг зиммасига полиция ваколатлари юклатилган 
бўлиб, улар тартиботни сақловчи орган сифатида савдо-сотиқ ишлари 
бўйича юзага келган низоларни ҳал этар эди. Курул эдилларининг 
қабул қилган эдиктлари олиш-сотиш шартномасининг ва, умуман 
олганда, мажбуриятлар ҳуқуқининг ривожланишига яхши шароит 
яратиб берди.

---

12