Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иктисодиёт университети



Download 5,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/130
Sana23.04.2022
Hajmi5,17 Mb.
#575957
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   130
Bog'liq
Ижтимоий психология

Ижтимоий санкциялар
- нормаларнинг шахе хулкида 
намоён булишини назорат килувчи жазо ва рагбатлантириш 
механизмлари булиб, уларнинг борлиги туфайли биз хар бир 
алохида вазиятларда ижтимоий хулк нормаларини бузмасликка, 
жамоатчиликнинг салбий фикри объектига айланиб колмасликка 
харакат киламиз. Масалан, юкоридаги мисолда, агар жамоат 
транспортида катта муйсафид кишига урин бушатишни норма деб
95


кабул килмаган усмирга нисбатан купчиликнинг айблов куз билан 
караши, ёки огзаки танбех, бериши, жуда кам холларда узини бебош 
тутаётган усмирнинг кулидан тутиб, нима килиш кераклигини 
ургатиб, 
“кузини 
мошдай 
килиб 
очиб 
куйиш” 
ижтимоий 
санкциянинг ^аётдаги бир куринишидир.
Хар бир алохида шахе жамият томонидан ишлаб чикилган ва 
кабул килинган ижтимоий нормалар ва санкцияларни у ёки бу 
ижтимоий ролларни бажариши мобайнида хулкида намоён этади. 
Роль
— шахсга нисбатан шундай тушунчаки, унинг аник бир хаётий 
вазиятлардаги хукук ва бурчларидан иборат хдракатлари мажмуини 
билдиради. Масалан, талаба ролини оладиган булсак, уни бажариш
- у ёки бу олий укув юртида тахеил олиш, унинг моддий базасидан 
фойдаланиш, кутубхонасига аъзо булиш, стипендия олиб, маъму- 
риятнинг ижтимоий химоясида булиш каби катор хукуклар билан 
биргаликда уша олийгох ички тартиб-интизоми нормаларига сузсиз 
буйсуниш, дарсларга уз вактида келиш. рейтинг бахолов талаблари 
доирасида 
кундалик 
узлаштириш 
нормаларини 
бажариш, 
амалиётда булиш, деканатнинг берган жамоатчилик топширикла- 
рини хам бажариш каби катор бурчларни хам уз ичига олади. Бу 
рол унинг уйга боргач бажарадиган “фарзандлик” роли (ота ва она, 
якин кариндошлар олдида) талаб ва имтиёзларидан фарк килади, 
яъни аник бир шахенинг узига хослиги ва кайтарилмаслиги у 
бажарадиган турли-туман ижтимоий ролларнинг характеридан 
келиб чикади. Шунга кура, кимдир “тартибли, баъмани, фозил, 
ахлокли ва одобли” дейилса, кимдир - беъмани, бебош, узгарувчан, 
иккиюзламачи (яъни, бир шароитда жуда кобил, бошка ерда -
бетартиб) деган ^аётий мавкега эга булиб колади.
Хаётда шахе бажарадиган ижтимоий роллар куплиги сабабли 
хам турли вазиятлардаги унинг мавкеи - статуси хам турлича булиб 
колади. Агар бирор рол шахе ижтимоий тасаввурлари тизимида 
унинг узи учун ута авдмиятли булса (масалан, талаба роли), у 
бошка ролларни унчалик кадрламаслиги ва окибатда, уша вазиятда 
бошкачарок, нокулай ва нобопрок мавкени эгаллаб колиши 
мумкин. Колаверса, ролларнинг куплиги баъзан роллар зиддиятини 
хам келтириб чикариши мумкинки, окибатда - шахе ички рухий 
кийинчиликларни хам бошдан кечириши мумкин. Масалан, хам 
олий укув юртида укиб, дарсдан ташкари пайтида ишлайдиган 
талаба сессия пайтида ишлаб турган корхонасига комиссия келиши 
ва унинг фаолиятини текшираётганлигини билиб, рухий азобга
96


тушади - бир томондан, талабалик ва унинг талаблари, иккинчи 
томондан, касбдошлар олдида уялиб колмаслик учун хар куни 
ишхонага хам бориб келиш.
Хозирги ижтимоий-иктисодий вазият ва бозор муносабатлари 
шароитидаги ракобат мухити шахсдан бир вактнинг узида катор 
кобилиятлар ва малакаларни талаб килмокдаки, айникса, ёшлар 
узгарувчан шароитларга тезрок мослашиш учун баъзан бир-бирига 
зид хислатларни хам хулкда намоён килишга мажбур булишмовда. 
Масалан, ёш оила бошлиги, талаба, ота-оналарга моддий жихатдан 
карам булмаслик учун, бир вактнинг узида хам итоаткор, 
интизомли талаба ва ишдан кейин эса - чаккон ва уддабурон, 
тадбиркор, тижоратчилик билан шугулланишга мажбур булиши 
мумкин. Бу холат табиийки, шахсдан кучли ирода, доимий 
интилувчанлик ва уз устида муттасил ишлашни талаб килади.

Download 5,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish