фаолиятини конуний амалга оширишни бошласа, бундай
тоифадаги шахслар жиноий
жавобгарликдан озод этилади;
туртинчидан, вояга етмаганлар учун назарда тутилган жиноий жазоларни либерал-
лаштириш, процессуал харакатларни утказишда уларнинг хукукий х,нмоясини кучайти-
ришга дойр бир катор узгартиришлар киритиш белгиланган. Бунда диккат-эътибор вояга
етмаган шахсларни укиш ва ишдан, энг асосийси, уларни оиласидан ажратмаган холда,
уларнинг таълим-тарбиясига ижобий таъсир килувчи, хорижий мамлакатларда узини
ижобий томондан оклаган жазо ва мажбурлов чораларини кенгрок куллашга каратилади.
Шунингдек, нафакат вояга етмаган айбланувчи ва судланувчи шахсларни, балки жиноят-
лардан жабр курган ва у ёки бу жиноятнинг гувох,и булган вояга етмаганларнинг
хукук ва
манфаатларини хнмоя килиш каби мухим узгартиришлар киритилиши белгиланган. Бунда
вояга етмаган шахсларга нисбатан тергов харакатларини амалга оширишда уларни адвокат,
ота-оналари ёки якин кариндошлари билан иштирокини таъминлаш, ушбу жараёнларнинг
муддатларини кискартириш ва бошка шу каби узгартиришлар назарда тутилади;
бешинчидан, килмишнинг жиноийлигини истисно этадиган, жазони енгиллаш-
тирадиган ёки шахснинг ахдолини бошкача тарзда яхшилайдиган конунни куллаш
тартибини белгилаш назарда тутилган. Бунда килмишнинг
жиноийлигини истисно
этадиган холатларни кенгайтириш, жиноят содир этилиши натижасида келтирилган
зарар копланган такдирда, шахснинг жиноий жавобгарликдан озод эгилишини назарда
тутувчи алохида рагбатлантирувчи нормалар киритилиши белгиланган. Шунингдек,
жазони енгиллаштирадиган ёки шахснинг ахволини бошкача тарзда яхшилайдиган
конунни куллаш тартиби юзасидан Узбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг
тегишли карорини кабул килиш ва унда шахснинг хукук ва конуний манфаатларини
химоя килишга каратилган,
етказилган зарарни коплаган, чин кунгилдан амалда пу-
шаймон булган шахсларга нисбатан жиноят кону ни нормаларини тугри ва бир хил да
куллашга оид тушунтиришлар беришга алохида эътибор каратилади;
олтинчидан, судланганлик холатининг тугалланиши ва олиб ташланишининг
амалдаги муддатларини кискартириш белгиланган. Судланганлик шахснинг содир эт-
ган жинояти учун хукм этилганидан келиб чикадиган хуку кий холатдир. Узбекистон
Республикасининг Жиноят кодексига тегишли узгартириш ва кушимчалар киритилиши
натижасида судланганлик холатининг тугалланиши ва судланганликнинг олиб ташла-
ниши муддатларини ярмига кискартириш, шунингдек, ижтимоий хавфи катта булмаган
ва унча огир булмаган жиноят содир этган вояга етмаган шахслар учун судланганлик
муддатини белгиламаслик тугрисидаги коидалар назарда тутилади. Судланганлик муд-
датининг кискартирилиши, унинг барча хукукий окибатлари
бекор булишига сабаб
булади. Бу эса, уз навбатида, шахснинг хукукий холатини енгиллаштириш, ижобий
хулк-атворини рагбатлантириш билан бирга, шахсга нисбатан давлат гомонидан ишонч
билдирилаётганлигининг амалий ифодаси хисобланади;
еттинчидан, ижтимоий фойдали мехнатга жалб этиш оркали тарбиявий таъсир
курсатиш чораларини кучайтиришга каратилган «мажбурий жамоат ишлари» жазосини
киритиш назарда тутилган. Ижтимоий хавфи катга булмаган ва унча огир булмаган жи
ноят содир этган шахслар учун жамиятдан ажратмаган холда тарбиялаш, унинг жиноий
фаолиятига тускинлик килиш, янги жиноят содир этилишининг олдини олиш, келгусида
Конституция ва конунларга огишмай риоя килишга олиб келади. Шу билан бирга, мазкур
жазо нафакат жиноий жазоларни либераллаштиришга, балки жиноий жазоларни халкаро
стандартларга мувофиклаштиришга хизмат килади. Эътиборли томони шундаки, мазкур
жазо шахснинг асосий иш вактидан тапщари вактда ижро этилиб,
кунига турт соатдан
ошмаслиги белгиланади.
68
Юкоридаги вазифаларни амалга ошириш максадида «Узбекистон Республикасининг
Жиноят кодексига узгартириш ва кушимчалар киритиш тугрисида»ги конуни кабул
килиниб, мазкур конун натижасида суд-хукук тизимини янада демократлаштириш ва
эркинлаттириш, жиноят конунчилигини янада такомиллаштириш, жиноий жазоларни
инсонпарварлаштиришга эришилади.
Do'stlaringiz bilan baham: