Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат щ тисодиёт университети


Фукароларнинг хусусий мулк хукукиии амалга ошириш кафолатларини мус-



Download 8,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/183
Sana25.02.2022
Hajmi8,4 Mb.
#288575
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   183
Фукароларнинг хусусий мулк хукукиии амалга ошириш кафолатларини мус- 
тахкамлаш. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг 
бешта устувор йуналишлари буйича Хдракатлар стратегиясини «Хал к; билан мулокот ва 
инсон манфаатлари йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурининг иккинчи йунали- 
шида Фукароларнинг хукук ва эркинликларини ишончли х,имоя килиш кафолатларини 
таъминлаш борасида фукароларнинг хусусий мулкка булган хукукларини амалга ошириш 
кафолатларини мустах,камлаш масалалари х,ам назарда тутилгандир.
Узбекистон Республикаси Конституциясининг 53-моддасида «Бозор муносабатла- 
рини ривожлантиришга каратилган Узбекистон иктисодиётининг негизини хилма-хил 
шакллардаги мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг хукуки устунлигини хдсобга 
олиб, иктисодий фаолият, тадбиркорлик ва мехдат килиш эркинлигинн, барча мулк шакл- 
ларининг тенг хукуклилигини ва хукукий жихатдан баб-баравар мухофаза этилишини 
кафолатлайди», - деб белгиланган.
Хусусий мулк бозор иктисодиётининг таян- 
чи экан, Асосий конунимизда назарда тутилган 
мазкур нормани амалиётга самарали татбик этиш 
максадида мамлакатимизда тегишли норматив- 
хукукий хужжатлар базасининг яратилишига кат- 
та эътибор каратилди. Бу борада мулкчиликнинг 
турли шаклларини узида белгилаб берган «Узбе­
кистон Республикасида мулкчилик тугрисида»ги 
конун, мулкни давлат тасарруфидан чикариш ва хусусийлаштиришга оид асосий гояларни 
узида акс эттирган «Давлат тасарруфидан чикариш ва хусусийлаштириш тугрисида»ги 
конун, мулкчилик муносабатлари турли жих,атдан тавсифлаб берилган Узбекистон Рес­
публикаси Фукаролик кодекси мухцм ахдмиятга эга.
Айникса, Узбекистон Республикаси «Хусусий мулкни хдмоя килиш ва мулкдорлар 
хукукларининг кафолатлари тугрисида»ги конунининг кабул килиниши мамлакатимизда 
хусусий мулк хдмоясига оид конунчиликни янги боскичга кутарди. Хусусан, конуннинг 
17-моддасида «Хусусий мулк булган мол-мулкни, шу жумладан ер участкасини нацио­
нализация ва реквизиция килинган х,олларда олиб куйиш, агар конунда бошкача коида 
назарда тутилмаган булса, мулкдорга унинг бозор киймати, шунингдек бундай олиб 
куйиш муносабати билан мулкдорга етказилган зарарнинг урни тупа копланиши шарти 
билангина амалга оширилади», 24-моддага кура эса «Давлат мулкини хусусийлаштириш 
жараёнида вужудга келган хусусий мулк дахлсиздир. Хусусийлаштириш натижалари кайта 
куриб чикилмайди ва бекор килинмайди», деб белгилаб куйилиши хусусий мулкдорлар 
манфаатини х,имоя килиш ва кафолатлашда мух.им роль уйнади.
Хусусий мулкни х,имоя килиш ва кафолат- 
лаш тизимини янада кучайтириш максадида 
Узбекистон Республикаси Президентининг 2015 
йил 15 майдаги «Хусусий мулк, кичик бизнес 
ва хусусий тадбиркорликни ишончли х,имоя 
килишни таъминлаш, уларни жадал ривожлан- 
тириш йулидаги 
гу с и к л а р н и
бартараф этиш 
чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ-4725-сон 
Фармони, Узбекистон Республикасининг 2015 
йил 20 августдаги «Узбекистон Республикаси­
нинг айрим конун 
хужжатларига 
хусусий мулкни,
Хусусий мулк ва хусусий тадбиркор­
ликни янада ривожлантириш мацсади- 
да бу сохрга тулик, эркинлик бериш, бу 
йулда гов булиб турган барча тусик, ва 
чекловларни бартараф этиш энг мух,им 
устувор вазифадир. Барцарор ицтисодий 
усиш ва мамлакатимизнинг келажак 
истик,боли, ахрлининг дщёт даражаси 
ва сифати куп жихатдан айни мана шу 
энг устувор вазифанинг к/андай х;ал эти­
лишига боглиц.
Ислом Каримов
60


тадбиркорлик субъектларини ишончли химоя килишни янада кучайтиришга, уларни 
жадал ривожлантириш йулидаги тусикларни бартараф этишга каратилган узгартиш ва 
кушимчалар киритиш тугрисида»ги УРК-391-сон Конуни, Узбекистон Республикаси 
Президентининг 2016 йил 5 октябрдаги «Тадбиркорлик фаолиятининг жадал ривожлани- 
шини таъминлашга, хусусий мулкни хдр томонлама химоя килишга ва ишбилармонлик 
мухитини сифат жихатидан яхшилашга дойр кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги 
ПФ-4848-сон Фармони, Узбекистон Республикасининг 2016 йил 29 декабрдаги «Тадбир­
корлик фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни хар томон­
лама хдмоя килишга ва ишбилармонлик мухитини сифат жихатидан яхшилашга дойр 
кушимча чора-тадбирлар кабул килинганлиги муносабати билан Узбекистон Республика­
сининг айрим конун хужжатларига узгартиш ва кушимчалар киритиш тугрисида»ги 
УРК—418-сон К,онунининг кабул килиниши мухдм ахамиятга эга булди.
Фукароларнинг хусусий мулк хукукларини химоя килиш ва уларнинг хусусий мулк- 
дан хеч кандай тусикларсиз фойдаланиши, фукароларнинг хусусий мулк хукукини амалга 
ошириш кафолатларини мустахкамлаш максадида х,озирги пайтда уз ечимини топаётган 
масалаларни хал этишимиз лозим. Дастурда бу борада бир катор масалаларни хал этиш 
назарда тутилган.
Хусусан, конунчилигимизга мувофик, жиноят ёки хукукбузарлик содир этилганида 
жиноят куроли ёки маъмурий хукукбузарлик предметининг мусодара этилиши билан 
боглщ коидалар мавжуд. Мазкур коидани амалиётда куллаш жараёнида айрим холатларда 
жиноятга ёки маъмурий хукукбузарликка алокадор булмаган ёки айби булмаган мулк- 
дорнинг мулклари мусодара этилиши холлари учрамокда. Бунда фукароларнинг хусусий 
мулкка нисбатан хукукларининг поймол этилиши холлари юзага келмокда.
Шу жихатдан Дастурда, жиноят куроли ёки маъмурий хукукбузарлик предмета 
сифатида мулкдан фойдаланишда мулкдорнинг айби булмаган холларда мулкни олиб 
куйиш (вактинчалик олиб куйишдан ташкари) ва мусодара килишни такикдашга оид 
нормаларни ишлаб чикиш назарда тутилган.
Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 221-моддасида «жиноят 
куроллари, кимга тегишлилигидан катьи назар, мусодара килиниши керак ва тегишли 
муассасаларга топширилади ёки йук килиб юборилади» деган коида мавжуд.
Мазкур кодекснинг 2031-моддасига асосан, «Ашёвий далил деб эътироф этилган 
жиноятга тайёргарлик кзфиш ёки содир этиш учун махсус мулжалланган, тайёрланган 
ёки мослаштирилган нарсалар, шунингдек жиноий максадларга эришиш учун жиноят 
содир этиш жараёнида бевосита фойдаланилган мол-мулк жиноят куролидир».
Бу жиноят куролига берилган кенг таъриф булиб, хар кандай жиноят куролини мусо­
дара килиш шартлиги х,акидаги жиноят ва жиноят-процессуал коидалар хусусий мулкка 
оид коидалаога номутаносибдир. Хусусан, шахе бошка шахслар мулкидан фойдаланиши- 
ни назарда тутувчи битимлар тузган (ижара, текин фойдаланишга оид битимлар) холда 
мулкка эгалик килаётган ва ушбу мулкни жиноят куроли ёки маъмурий хукукбузарлик 
куроли сифатида ишлатган вазиятларда мазкур мулкнинг мусодара килиниш холлари 
учрамокда. Бундай вазиятда жиноятга ёки хукукбузарликка мутлако алокаси булмаган 
шахенинг мулкий хукуклари бузилмокда.
Юкоридагилардан келиб чиккан холда, жиноят куроли ёки маъмурий хукукбузарлик 
предмети сифатида мулкдан фойдаланишда мулкдорнинг айби булмаган холларда мулк­
ни олиб куйиш (вактинчалик олиб куйишдан ташкари) ва мусодара килишни такиклаш 
максадга мувофикдир. Бунинг натижасида жиноятга ёки хукукбузарликка алокаси бул­
маган шахсларнинг мулкий хукуклари поймол этилиши каби салбий холатларнинг олди 
олинган булар эди.
61


Дастурнинг мазкур йуналишида назарда тутилган масалалардан яна бири Тошкент шахри 
ва Тошкент вилоятида кучмас мулк сотиб олиш билан боглик айрим холатларга багишланган. 
Унга кура, Узбекистон Республикасининг резидентлари томонидан киймати энг кам ойлик 
иш х,акининг 2 минг баробаридан кам булмаган, норезидентлар томонидан киймати 100 минг 
АДШ долларидан кам булмаган янги курилган кучмас мулкни Тошкент шахри ва вилоятида 
сотиб олганлик учун 5-10 фоиз микдорда давлат божи тулаган холда кучмас мулкни эркин 
сотиб олиш ва эгалик килишга оид нормаларнинг ишлаб чикилиши назарда тутилган.
Х,озирги пайтда Тошкент шахри ва Тошкент вилоятида пропискага куйишнинг 
алохдца тартибининг мавжудлиги хдм мазкур худудларда фукароларимизнинг кучмас 
мулк сотиб олишларида сунъий тусикларни юзага келтирмовда. 
А х о л и н и н г 
мазкур 
худудлардан кучмас мулк сотиб олишга кобилиятли катлами учун зарур шароитларни 
яратиш л озим.
Эътибор каратилиши лозим булган масалалардан бири шуки, Тошкент шахри ва 
Тошкент вилоятида доимий прописка килинмаган шахсларнинг кучмас мулк сотиб 
олиш хукукига эга эмаслиги сабабли бундай шахслар томонидан кучмас мулк олди-сот- 
ди шартномасида назарда тутилган мулкнинг хаки аслида улар томонидан туланса-да, 
шартномада сотиб олувчи сифатида бундай шахсларнинг доимий пропискага эга булган 
бошка шахслар расмийлаштирилиши холлари учрамокда. Бу амалда сотиб олинган кучмас 
мулкнинг хакини тулаган шахе бошка-ю, ушбу мулкка бошка шахе конуний эга, мулкдор 
булиб колишига олиб келяпти. Келажакда низо келиб чиккан такдирда эса кучмас мулк­
ка оид хужжатларда номи кайд этилган шахсга нисбатан хукук ва мажбуриятлар юзага 
келмовда. Шунингдек, кучмас мулкнинг конуний эгалари томонидан мулкнинг хакикий 
эгаларига билдирмасдан мулкнинг сотиб юборилиши, ижарага берилиши ва гаровга 
куйилиши амалиётда катта муаммо ва низоларни келтириб чикдрмокда. Бундан ташкари, 
кучмас мулк билан боглик турли туловларнинг туланишига оид тушунмовчиликларнинг 
юзага келаётгани хам маълум. Амалда «мулкдорлик хисси»га эга булмаган, факатгина 
хужжатда мавжуд «эга» томонидан к ^ м а с мулкка оид туловларнинг туланмаслиги ёки 
мулкнинг каровсиз колдирилиши давлат бюджетига ва жамиятга зарар етказмовда.
Дастурга мувофик, санаб утилган масалаларни уз ичига камраб олган Узбекис­
тон Республикаси Крнуни лойихаси ишлаб чикилиши назарда тутилган булиб, мазкур 
лойиханинг кабул килиниши фукароларнинг хусусий мулк хукукини амалга ошириш 
кафолатларини мустахкамлашга, Тошкент шах,ри ва вилоятида уй-жой куриш сохасининг 
жадал ривожланишига хизмат к;илади.
Суд хужжатлари ва бош ка органлар хужжатлари ижроси самарадорлигини 
ош ириш. Мамлакатимизда суд-хукук сохасида амалга оширилаётган кенг куламдаги 
ислохотлар натижасида суд карорларини ижро этиш сохаси ривожлангани ва янада тако- 
миллашиб бораётганини алохида кайд этиб утиш жоиз. Бу борада 2001 йил 29 августда 
Узбекистон Республикаси «Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш 
тугрисида»ги Крнуннинг кабул килиниши мамлакатимизда суд тизимини янада ислох 
килиш, судлар фаолиятини моддий-техник жихатдан ва молиявий таъминлашни тако- 
миллаштириш, судлар мустакиллигини мустахкамлаш, шунингдек, суд карорларининг 
уз вактида ва сифатли ижро этилишини таъминлашда мухим ахамият касб этди.
Мамлакатимизда суд карорларининг уз вактида, тулик ва сифатли ижро этилишини таъ- 
минлаш максадида 2009 йил 15 январдаги «Ижро иши юритиш такомиллаштирилиши муно- 
сабати билан Узбекистон Республикасининг айрим конун хужжатларига узгартиш вакушим- 
чалар киритиш тугрисида»ги Конуни кабул килинди. Мазкур Конунга асосан суд хужжатлари 
ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тизими янада такомиллаштирилди.
Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 29 декабрдаги «Узбекистон 
Республикаси Адлия вазирлиги хузуридаги Суд карорларини ижро этиш, судлар фаолия-
62


тини моддий-техник жихдтдан ва молиявий таъминлаш департамента фаолиятини янада 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПК,-1900-сон карори кабул килиниши 
уз навбатида суд карорларининг сузсиз ижро этилишини таъминлаш, Узбекистон Рес- 
публикаси Адлия вазирлиги хузуридаги Суд карорларини ижро этиш, судлар фаолиятини 
моддий-техник жихдтдан ва молиявий таъминлаш департаменти фаолияти самарадор- 
лигини янада ошириш, унинг кадрлар салох,иятини мустахдамлаш, суд ижрочиларининг 
мехдатини моддий рагбатлантириш тизими такомиллаштирилишига олиб келди.
Бирок, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатлари ижроси самарадорлигини 
оширишда ушбу кабул килинган норматив-хукукий хужжатларни етарли деб булмайди. 
Шу боисдан Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 21 октябрдаги «Суд- 
х,укук тизимини янада ислох, килиш, фукароларнинг хукук ва эркинликларини ишончли 
Х.ИМОЯ 
килиш кафолатларини кучайтириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ—4850- 
сон1 фармонининг кабул килиниши, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини 
ижро этиш самарадорлигини оширишда мухим урин эгаллади. Мазкур фармон билан 
тасдикланган комплекс чора-тадбирларнинг еттинчи устувор йуналиши «Суд хужжатлари 
ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш самарадорлигини ошириш»га багишланиб, 
унга кура Узбекистон Республикасининг Фукаролик проиессуал ва Хужалик проиессуал 

Download 8,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   183




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish