Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тиқхмми

2.4.Кўзда тутилмаган харажатлар учун маблағларни резервлаш.
Кўзда тутилмаган харажатлар учун маблағлар резервини ташкил этиш таваккалчилик билан кураш омили бўлиб, потенциал тавакалчилик ўртасида мувозанат ўрнатишни кўзда тутади, (проект қийматига харажатлар размерига таъсир этади). Кўзда тутилмаган харажатларни Қоплаш учун резерв ташкил этишда асо-сий муаммо бўлиб таваккалчиликни потенциал оқиба-тини бахолаш хисобланади. Проект қийматини аниқ бахолаш кўзда тутилмаган харажатларни қоплаш учун резерв размерига таъсир этади. Кўзда тутилмаган харажатлар бахосини синчковлик билан ишлаб чиқилса маблағлар харажатини минимумга олиб келади.
Кўзда тутилмаган харажатларни қоплашга резерв структурасини (таркибини) аниқлаш 2 йўналишда олиб борилади:

1. 
   йўналишда резерв 2 бўлакка бўлинади: умумий ва махсус.
   

Умумий резерв сметадаги ўзгаришларни қоплаши керак.
Махсус резерв - нарх ошишида устамаларни, алохида позициялар бўйича харажатлар ўсишини, шунингдек контрактлар бўйича даъволарни тўлашни ўз ичига олади. Резерв структурасини ташкил этиш учун.

2. 
   йўналиш чиқимлар тури бўйича кўзда тутилма-ган харажатларни аниқлаш. Масалан: мехнат хақи учун, материаллар, субконстрактлар,
   

Бундай диференциялаш таваккалчилик даражасини аниқлашга имкон яратади. Бу йўналиш кўзда тутилмаган харажатлар устидан назоратни таъминлайди, нисбатан катта бўлмаган проектларга қўлланилади. Кўзда тутилмаган харажатлар резерви бошланғич сметага кирган чиқимлар тури бўйича аниқланади.
Резерв қониқарсиз ишлаш натижасида юзага келган чиқимлар конпенсацияси учун ишлатилмаслиги керак. Умуман резерв қуйидаги мақсадларда ишлатилиши мумкин: проект бўйича янги аниқланган ишлар учун ассигнование ажратишда бажарилаётган иш учун ассигнование кўпайтириш бюджетни вақтинчалик ташкил этиш, шундай ишларни хисобга олиб , зарурий ассигнование ажратилмаган - проектлар устида ишлашда юзага келган, кўзда тутилмаган чиқимлар конпенсацияси.Резервни жорий харажатлари бўлажак таваккалчиликни Қоплаш учун қолдиқлар билантаъминлашда бахоланиши керак.
Кўзда тутилмаган харажатларни қоплаш учун резерв ажратилган ишларни бажаргандан кейин, кўзда тутилмаган харажатларни режали ва хақиқий тақсим-ланишини таққослаш мумкин ва шу асосда кўзда тутилмаган харажатлардан фойдаланишни проект тугагунча аниқланади. Бу вақтда ажратилган резервни фойдаланилмаган қисми проект резервига Қайтарилиши мумкин. Кўзда тутилмаган харажатларни қоплаш учун кетган маблағни бир қисми - умумий резерв деб аталувчи қисми - юқори рахбар назоратида бўлади.