Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/125
Sana12.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#547114
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

китоб+лар; 
темирчи: 
темир+чи;
мустациллик: мустацил+лик; юртим: юрт+им
каби сузлардаги 
умумийлик хусусиятига эга булган -лар, -ч и , -лик, -им
кабилар.
Маълум булдики, морфемалар, кайд этилганидек, шакл ва 
мазмун, моддий ва маъновий, ташки ва ички томонларнинг 
узаро богликлигидан, бир бутунлигидан иборат икки жихатли 
тил бирлигидир.
Морфема 
билан бевосита боглик булган, муайян вазифа 
бажарувчи 
морф 
(морфа) 
ва 
алломорф 
(алломорфа) 
тушунчалари - терминлари хам мавжуд.
Морф (морфа) нутк жараёнида кулланаётган сузнинг - суз 
шаклининг 
(формасининг) 
таркибида 
иштирок 
этаётган 
морфеманинг «киёфаси», варианта, 
куринишидир. Морф 
бевосита муайян суз билан - суз шаклида кулланиши, 
вокеланиши билан, унинг таркибий кисми эканлиги билан 
характерланади. Киёсланг: 
тонгги, кечки; томга, йулакка,
ётоща.
Демак, кайд этилган суз формаларида кулланаётган -
ги, - ки; -га, - ка, - ка морфларнинг жами бир морфемани 
ташкил килади, яъни -ги, -ки (5итта морфема; -га, -ка, -к а эса 
битта морфема хисобланади. Айни вактда ушбу морфалар бири 
иккинчисига нисбатан алломорф(а) - морфеманинг варианта -
суз шакли таркибидаги куриниши хисобланади.
Маълум булдики, алломорф(а) морфеманинг варианта 
булиб, алохида морф(а) сифатида узига мос, мувофик 
келадиган суз шакли таркибидагина иштирок этади. Алломорф 
сифатида кузатиладиган хар бир морф(а)нинг кулланиш 
имконияти чегараланган булиб, у факат узи учун кулай булган 
шароитда юзага чикади, танлаб ку шил ад и. Морфнинг -
алломорфнинг 
бири 
уРнида 
иккинчиси 
ишлатилмайди. 
Циёсланг: 
тонгги-тонгки, кечки

кечги.
Бунга фонетик вазият, 
фонетик шакл ва семантика йул куймайди. Демак, алломорфлар 
кулланадиган суз формалари кандай кабул килинган булса, 
шундай шаклда намоён булади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Хуллас:
1. Морфема фонема билан тил бирлиги сифатида умумий- 
ликка эга.
2. Морфема тилнинг муайян маъноли бирлиги сифатида фо- 
немадан фарк килади, узига хосликка, хусусийликка эга булади.
3. Морфемалар ифода ва мазмун томонларининг бирлигидан 
ташкил топади.
4. Морфема суз каби нуткий - синтактик мустакилликка эга 
эмас. У нуткда 
лексема, суз (суз формаси) 
таркибида 
функционал кием сифатида кулланади.
5. Морфема суз формаси таркибида морф ва алломорф каби 
куринишларда -
вариантларда хам намоён булади.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish