Узбекистон Республикаси Олий ва Урта Махсус таълим вазирлиги Бухоро Озик- овкат ва Енгил саноат



Download 0,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/38
Sana24.02.2022
Hajmi0,71 Mb.
#241042
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   38
Bog'liq
neft va gaz kimyosi va fizikasi

Назорат саволлари: 
1. Нефтнинг олтингугуртли бирикмалари кандай тузилишга эга? 
2. Олтингугуртли бирикмаларнинг хоссалари нималардан иборат? 
3. Олтингугуртли бирикмалар халк хужалигининг кайси сохаларида 
ишлатилади? 
4. Азотли бирикмалар кандай тузилган ва уларнинг хоссалари нималардан 
иборат? 
Таянч иборалар: 
Меркаптанлар, водород сульфиди, дисульфидлар, тиофен, тиофаг 
коррозия, тиоспиртлар, одорант, тиоалканлар, бензтиофан, нафтиофан, хиномин 
пиридин, изохинолин, пиррол, индол, амидлар. 


14 - мавзу: НЕФТ ТАРКИБИДАГИ МИНЕРАЛ МОДДАЛАР 
Режа: 
1. Нефт таркибидаги сувнинг микдори ва уни ажратиб олиш усуллари. 
2. Минерал моддаларнинг нефт сифатига таъсири 
3. Нефтни диминераллаш 
4. Нефтни нейтраллаш усуллари 
5. Нефтнинг кулланиш (зольность) даражаси. 
Адабиётлар: 
Б.В.Белянин, В.Н.Эрих. Технический анализ нефтепродуктов и газа., Л.: 
Химия, 1975 г, 88-91 с. 
В.Н.Эрих. Химия нефти и газа. Л.: Химия, 1969 г, 63-65 с.
Нефт ва нефт махсулотларининг минерал аралашмаларига сув, тузлар, 
механик аралашмалар, золь, хамда минералли кислоталар ва ишкорлар киради. 
Минерал аралашмаларнинг асосий кисми нефт хомашё таркибида булиб, уни 
кайта ишлаш жараёнида кисман нефт махсулотлари таркибига утади. нефт 
махсулотларида минерал кислота ва ишкорларни колиши унинг кислота-
ишкорларидан етарли даражада ювиб ташламаганлигидан иборат. Ортикча 
минерал аралашмалар нефтни кайта ишлаш жараёнини огирлаштиради хамда 
нефт махсулотларини ишлатилиш хусусиятларига ёмон таъсир килади деб 
таъкидланган. Нефт махсулотларидан озод минерал кислоталар ёки ишкорлар 
асосан юкори температураларда машиналарнинг металл кисмларини хамда 
двигатель ва кувурларни (трубаларни) коррозиялайди. Бундан ташкари ортикча 
бу минерал аралашмаларни булиши нефт махсулотларининг оксидланишига 
карши (стабиллиги) тургунлиги камаяди. Шунинг учун хам нефт мойлари хамда 
мотор ва котел ёкилгиларининг таркибида жуда оз микдорда минерал кислота 
ёки ишкорларнинг булиши шу махсулотларни ишлатиш учун яроксиз 
эканлигидан далолат беради.
Бургулаш учун ишлатиладиган сув нефтнинг доимий йулдошидир. Сув 
нефтда ёмон эриб, механик аралашишда нефт эмульсиясини хосил килади. 
Хосил булган эмульсиянинг баркарорлиги сувнинг заррачалари улчамига боглик 
булиб, у асосан нефтларнинг эмульсиясида дисперс фазада мавжуд булади. Бир 
неча ун микрометр булган сув заррачалари узаро енгил бирлашиб нефтда чукма 


хосил килади, бу жараён хисобига сувни нефт таркибидан ажратиб олишга 
имкон тугилади. Аммо, лекин улчами 1 мкм дан кичик булган сув заррачалари 
жуда баркарор булган эмульсия хосил килади. Эмульгаторлар таъсирида эса 
янада баркароррок булади. шунинг учун хам нефт таркибидам нефт 
таркибидаотиш учун деэмульгирлаш ва сувсизлантириш курилмаларидан амалга 
оширилади.
Нисбатан нефт махсулотларида сув микдори камрок булади. Нефт 
махсулотларининг купчилик кисми оз микдордаги (инобатга олмаса хам 
буладигшан микдорда) сувни яхши эритиш кобилятига эга. Бундан ташкари 
нефтни кайта ишлаш жараёнида смолали моддалар, олтингугуртли бирикмалар, 
нафтен кислоталар ва уларнинг тузларининг асосий кисми йукотилавди (ажратиб 
олинади), чунки улар эмульгатор (эмульсия хосил килувчи) ролини бажаради.
Огир дизель хамда котел ёкилгиларини сувланиши уларни ташиш ва кайта 
куйиш вактида хамда уткир буг билан ишлов вактида содир булади. Сурков 
мойлари, карбюратор, ва дизель ёкилгилари хамда хаво-реактив двигатель 
ёкилгилари ва бошка нефт махсулотлари таркибида сувнинг булиши техник 
меъёрларга (нормаларга) жавоб бермаслиги мумкин. Куп холларда эса рухсат 
этиш такикланади. Нефт мойлари таркибида булиши уни оксидланиш 
мойиллигини оширади хамда металли деталларни коррозия жараёнини 
тезлаштиради. Карбюратор ва дизель ёкилгисида сувнинг булиши ёкилгининг 
иссиклик хосил килиш кобилиятини пасайтиради, хамда карбюраторни 
ифлослайди. Паст температураларда муз кристаллари ёкилги фильтрларни 
ифлослайди. Бу нарса авиадвигателларни эксплуатация килишда аварияни 
келтириб чикариши мумкин. икариши мумкин. 2-хилда булишимукин: 1) «Нефт-
сувда», бунга гидрофилли эмульсия дейилади; 2) «Нефтдаги сув» бунга 
гидрофобли эмульсия дейилади. Эмульсия ранги эса сарикдан то кунгир-жигар 
ранггача; консистенцияси эса сметанли шаклдан то маз холатигача булиши 
мумкин. Эмульсияда сув канчалик куп булса, унинг кузгалувчанлиги шунчалик 
кичик булади. эмульсия турини аниклаш учун 2 хил усул мавжуд. 1) 
эмульсиянинг сувда ва бензинда эриши. Гидрофиль эмульсия (сувдаги нефт) 
сувда эриб, бензиннинг тубига тушади. Агар тескари холат кузатилса, унда 
гидрофоб эмульсия, яъни (нефтдаги сув) эканлигидан далолат беради. 2) иккинчи 
усул электр токини утказишига асосланган. Бунда электр токини факатгина 
гидрофиль эмульсиягина утказади. Нефт таркибидан сувни йукотиш учун уни 
дегидрациялаш хамда эмульсияни бузиш учун деэмульсациялаш усуллари: - 


механик, температурали, кимёвий ва термокимёвий, электрик жараёнлар оркали 
амалга оширилади.
кариши мумкин. 2-хилда булишимукин: 1) «Нефт-сувда», бунга 
гидрофилли эмульсия дейилади; 2) «Нефтдаги сув» бунга гидрофобли эмульсия 
дейилади. Эмульсия ранги эса сарикдан то кунгир-жигар ранггача; 
консистенцияси эса сметанли шаклдан то маз холатигача булиши мумкин. 
Эмульсияда сув канчалик куп булса, унинг кузгалувчанлиги шунчалик кичик 
булади. эмульсия турини аниклаш учун 2 хил усул мавжуд. 1) эмульсиянинг 
сувда ва бензинда эриши. Гидрофиль эмульсия (сувдаги нефт) сувда эриб, 
бензиннинг тубига тушади. Агар тескари холат кузатилса, унда гидрофоб 
эмульсия, яъни (нефтдаги сув) эканлигидан далолат беради. 2) иккинчи усул 
электр токини утказишига асосланган. Бунда электр токини факатгина 
гидрофиль эмульсиягина утказади. Нефт таркибидан сувни йукотиш учун уни 
дегидрациялаш хамда эмульсияни бузиш учун деэмульсациялаш усуллари: - 
механик, температурали, кимёвий ва термокимёвий, электрик жараёнлар оркали 
амалга оширилади.
Механик усул билан тозалашнинг иктисодий самарадорлиги жуда паст 
булгани учун бу усул деярли кулланилмайди.
Электр токи таъсирида сувсизлантириш хамда тузсизлантириш, жуда кенг 
кулланиладиган замонавий усуллардан бири булиб хисобланади. Унинг мохияти 
шундан иборатки, юкори кучланишли узгарувчан токнинг электр майдони 
таъсирида плёнка узилиб (йиртилиб) - эмульсия бузилишига асосланган. 
Эмульгаторларга натрий тузи, нафтен кислоталар, сульфокислоталар 
киради. Эмульгаторлар турига караб фаркланади. Масалан: гидрофиль 
эмульгаторлар сувда яхши эрийди, лекин нефтда эримайди. Шу эмульгаторлар 
суюкликда (сув ёки нефтда) эриб, пленка хосил килувчи воситадир. Оддийгина 
килиб, 
тузсизлантирадиган 
хамда 
сувсизлантирадиган 
аппарат 
электродегидратор деб айтилади. Электродегидраторлар бир неча хил турлари 
мавжуд булсада, шулардан иктисодий самарадорлиги жуда юкори булган тури 
горизонтал электродегидратордир. Комбинациялаштирилган ЭЛОУ-АТ-6 ва 
ЭЛОУ-АВТ-6 курилмаларида 6 та горизонтал электродегидраторлари 
мавжуддир. Бу горизонтал электродегидраторларни конструкцион схемаси 
куйидаги 1-расмда келтирилган.


Аппаратнинг констркутив катталиклари куйидагичадир. Диаметр 3400 мм, 
узунлиги 18640 мм, деворнинг калинлиги 8 мм, массаси 39500 кг. Аппаратнинг 
ичида электродлар урнатилган осма утиш изоляторлари мавжуд. Аппаратда 
юкори кучланишли трансформаторлар хам урнатилади. Электродегидратор 10-
11кгс/см

босим хамда 2-погонадаги температура 110
0
С да ишлайди. Хозирги 
вактда эффектив деэмульгаторлар ОП-10, ОЖК, Проксонал-305, Дисольван-4411 
ва бошкалар ишлатилади.
Механик аралашмалар: кичкина кум заррачаси, лой заррачалари, турли 
хилдаги тузлардан иборат. Улар нефтда муаллак холда булиб, канчалик куп 
дисперс холатдан булса, шунчалик уни нефт махсулотлари таркибидан чукма 
холатида ажратиб олиш кийин булади. асосан кичик туз кристаллари тургунрок 
сакланади. Нефтни кайта ишлаш жароаёнида механик аралашмалар 
аппаратураларнинг деворларига утириб колади. Бу эса уз навбатида унинг 
иссиклик утказувчанлигини камайтиради. Нефт махсулотларининг колдикларига 
механик аралашмалар нефт таркибидан минерал туз ва оксидлар куринишида 
утади. Мойларда адсорбцион тозалашдан кейин яна кичкина окартувчи лой 
заррачалари колади. Бундан ташкари механик аралашмалар яхши мухофаза 
килинмаган идишда (тарада) унга чанг заррачалари, кум ва хоказолар тушиши 
хисобига хам пайдо булади. нефт ва унинг махсулотлари ёнишидан хосил 
буладиган колдик золь деб айтилади. Бу минерал колдик ёнмайдиган нефт 
компонентларининг кимёвий таркиби тугрисида тула тасаввур хосил килишга 
имкон тугдирмайди. Чунки ёниш вактида улар тегишли оксидларга айланади. 
Золда: кальций, магний, кремний, алюминий, темир, ванадий хамда бошка 
элементларнинг оксидлари учрайди.

Download 0,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish