Узбеки стон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абдурауф абдуллаев, Қиёмиддин муфтайдинов

кийинтириш, яшаш шароитини яратиш каби хаёллар билан
фикрини бўлмаслиги згрур. Бу масалаларни кафолатланган иш ҳақи
даражаси ҳал этиши серак. Бунда рағбатлантириш ва меҳнатга
ундашга ажратилган қушимча маблағ самарадорликнинг ортишига
актив таъсир этади.
Ҳозирги кунда меҳнатга ҳақ тўлашнинг бир неча тури
мавжуд:

---

1. Фақат маош ёки иш ҳақи;
2. Вақгбай иш ҳақи;
3. Бажариладиган иш тўлови;
4. Такдирлаш;
5. Мукофотли маош.
Ҳозирда меҳнатга ҳақ тўлашнинг ишбай ва вақгбай шакллари
кенг таркдлган. Биринчи шакл ишлаб чиқариш нормаларига
асосланган бўлса, унинг иккинчи шакли мансаб мажбуриягларига
асослангандир. Бу иккала шакл ҳдм пировард натижага қаратилган ва
доимий равишда такомиллаштирилиб боришни тақозо этади.
Бозор муносабатлари кенг ривожланган мамлакатларда
меҳнатни рағбатлантириш одатда икки қисмдан иборат бўлади:
базис (қатъий маош) ва ўзгарувган (фойдада қатнашуви). Базис
иш ҳақи корхонага керакли ходимларни жалб этиш ўчун етарли
бўлади. Уларнинг юқори ишлаб чиқариш натижалари унумли
ташаббуси ва малакаси, фойдадан қўшимча ҳақ тўлаш эвазига
рағбатлантирилади.
Меҳнат натижаларига қараб иш ҳаққи тўлашда, биринчи
навбатда ҳар бир ходимнинг қўшган ҳиссасини тўғри баҳолаш:
ютуқлар ва юқори унум даражаси мезон қилиб олиниши лозим.
Меҳнатга ҳақ тўлаш тадбиркор билан унинг қўл осгидаги ходимлар
муносабатларининг энг сезгир элемента ҳисобланади. Бу ерда ҳеч
қачон бировни биров устидан усгун қўйиш ҳолатларига йўл
қўймаслик зарур. Базис иш ҳақининг даражаси эгаллаб турган
лавозими, корхонадаги иш сгажи, ходимлар иш сифатига боғлиқ.