“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
82 
www.academiascience.uz
xujjatlarda ko'rsatilgan qiymatlar asosida loyihalangan inshootlar deformatsiyaga 
uchrashi mumkin. 
Respublikamizning turli o'lkalarida lyossimon gruntlarda qurilgan inshootlarni 
deformatsiyaga uchrashi bunga yaqqol misol bo'la oladi. Bunday misollarni ko'plab 
keltirish mumkin, bular lyossimon gruntlarni cho'kuvchanligini oldindan ayta bilishni 
va uni o'rganish uslublarini takomillashtirishni taqozo etadi. Lyossimon gruntlarni 
tayanch qirqimlarida o'rganish shuni ko'rsatadiki, ulardagi cho'kuvchanlik hodisasi 
grunt qavatlarini yer qobig'ida joylashuviga bog'liqdir. Tayanch qirqimlarida 
aniqlangan lyossimon grunt qavatlarida uchraydigan ko'milgan tuproqlar, karbonatli 
gorizontlarni uchrashi gruntlarni cho'kuvchanlik darajasiga ta'sir etuvchi asosiy 
omillar hisoblanadi. Gruntlarning tuzulishini o'zgarishi o'z navbatida ularni genetik 
turlariga, cho'kindilarni hosil bo'lish vaqtiga va o'sha vaqtdagi geologik sharoitga 
bog'liqdir. 
Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytish kerakki, gruntlarning fizik-mexanik 
hususiyatlarini shu jumladan, cho'kuvchanligini aniqlashda tik o'q bo'yicha gruntni 
umumiy qavatidan lyossimon ko'milgan tuproqlar va karbonatli qavatlarni ajratish va 
ularni har birini muhandis-geologik hususiyatlarini alohida o'rganish lozim. 
Lyossimon grunt qatlamining tuzilishi, rangi, zichligi, namligi va boshqa 
ko'rsatkichlari bilan bir-biridan keskin farq qiladi. Bu hususiyatlar to'liq 
o'rganilgandan so'ngina cho'kuvchanlikka qarshi chora-tadbir tanlansa, maqsadga 
muvofiq bo'ladi. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Ubaydullayeva Z.S. ―Gruntlar mehanikasi‖ Toshkent - 2009, 218 bet 
2.
Сергеев Е.М, Голодковская Г.А, Зиангиров Р.С. ва бошқалар 
Грунтоведение М, Издательство МГУ, 2000 г. 
3.
Попов З. А. Лабараторные и практические работы по испытанию 
грунтов для дорожн 
4.
Maxmudova D.A. ―Avtomobil yo‘li poyidagi lyossimon gruntlarning 
mustahkamligi‖ Toshkent-2021. 144 bet. 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI