“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
80 
www.academiascience.uz
1-rasm. Lyossimon tog‟ jinslari 
Lyosslar tabiiy holatda quyidagi yetita hususiyatga ega bo‘lib ular: sarg‘imtir 
rangda bo‘lishi; quruq holatda mustahkamlikka egaligi; yuqori korbanatlilik; 
qatlamlanishi yo‘qligi; doimo chang zarrachalari ko‘p bo‘lgan granulometrik tarkibga 
va yuqori g‘ovaklikka egaligi, hamda vertical yonbag‘ir hosil qilishidan iborat. Agar 
shu hususiyatlardan biri bo‘lmasa, bu lyosslar lyossimon gruntlar turkumiga kiritiladi. 
Ma‘lumki, O‘rta Osiyoning markaziy va janubiy qisimlarining, ya‘ni O‘zbekiston, 
Tojikiston, Turkmaniston, Qozog‘iston Respubliklari va Afg‘onistonning umumiy 
maydonini 25% dan ortiq hududini lyoss va lyossimon jinslar egallab yotadi. 
G.O.Mavlonov O‘zbekiston hududida tarqalgan lyoss va lyossimon jinslarini 
quyidagi turkumlarga ajratadi: 
I.
Lyoss turkumi: 
1)
eol lyyosi 2) prolyuvial lyyosi 
II.
Lyossimon tog‘ jinslari turkumiga: 
1)
eol lyossimoni; 
2)
elyuvial lyossimoni; 
3)
prolyuvial lyossimoni; 
4)
delyuvial lyossimoni; 
5)
allyuvial lyossimoni; 
6)
muzlik lyossimoni. 
Eol lyossi mayda donali cho‘kindi tog‘ jinsi bo‘lib, bu jins quruq iqlimli tog‘ 
yonbag‘irlarining baland qismida ko‘p uchraydi. Uning rangi sarg‘ish yoki och 
mallasimon sariq. Eol lyossi oson kavlanadigan jins bo‘lib, yetarli zichlanmagan 
bo‘ladi, u yirik g‘ovaklikka va undagi g‘ovaklik asosiy jins hajmiga nisbatan 54-55 % 
va undan ham ortiq bo‘lishi mumkin [2]. 
Prolyuvial lyossi mayda donali, yuqori g‘ovaklikka ega bo‘lgan, lyossning 
hamma hususiyatlarini o‘zida aks ettirgan tog‘ jinsidir. Bu tog‘ jinslari tog‘larning 
etak qismida tarqalgan bo‘lib, ular suv ostida uzoq turmay tezda yotqizilganligi 
sababli juda g‘ovakli bo‘ladi. Prolyuvial lyossining qalinligi tog‘dan tekislikka tomon 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI