“Uzacademia” scientific-methodical journal

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Birlashgan 
Millatlar 
Tashkiloti 
―Nogironlar 
huquqlari 
bo‗yicha 
konvensiya‖si.

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
122 
www.academiascience.uz
2.
Inson huquqlari umumjahon Dekloratsiyasi 
3. London School of Hygiene and Tropical Medicine ―An articled on ethical 
considerations in the study and asdvocacy of disability‖. 
4. Nargis Qosimova, Oybek Isakov. O‗zbekiston ommaviy axborot vositalarida 
nogironlik mavzusining yoritilishi.

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
123 
www.academiascience.uz
ILM-FAN RIVOJIDA NOSIRIDDIN TUSIYNING ILMIY MEROSLARI 
 
Hamidova Sarvinoz, Ibragimova Nigora 
Fizika va astronomiya ta‟lim yo‟nalishi talabalari 
 
Ilmiy rahbar: dots. D.I.Kamalova 
Annotatsiya. 
Ushbu maqolada ilm-fan rivojida Nosiriddin Tusiyning ilmiy 
meroslarining tutgan o‘rni va ahamiyati bayon etilgan. 
Kalit so‟zlar. 
Nosiriddin Tusiy, ilm-fan, astronomiya, matematika, milliy 
qadriyatlar, Bog‘dod. 
 
Hozirgi kunda Mustaqil O‘zbekistonimizning jahon hamjamiyatining teng 
huquqli suveren davlati sifatidagi yutuqlari qit‘alar osha dunyoning turli 
mintaqalariga yetib bormoqda. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonning tarixi, 
madaniyati, dini, urf-odatlari, milliy qadriyatlari, ma‘naviy va ilmiy merosini 
yangidan tiklash borasidagi yurtboshimizning sa‘y-harakatlari ta‘lim-tarbiya, 
ma‘naviyat sohasidagi ishlarning asosini tashkil etadi. Mustaqillik tufayli o‘zlikni 
anglash jarayoni keng quloch yoydi. Xalqimiz o‘zining ilmiy-ma‘naviy merosidan 
bahramand bo‘ldi, bu borada sharq allomalarining qoldirgan boy ilmiy meroslari 
katta ahamiyatga ega. 
Ana shunday buyuk fuzalolardan biri Nosiriddin at-Tusiydir (uning to‘la ism-
sharifi Nosiriddin Abu Jafar Muhammad ibn Muhammad at-Tusiy bo‘lib, u 
Xurosonning Tus shahrida 1201-yilda tug‘ildi). Tusiy yoshligida Bog‘dodda ta‘lim 
olgan mashhur Kamoliddin Muso ibn Yunusga shogirdlikka tushadi. Matematika va 
astronomiyadan erishgan bilimlari me‘yoriga yetgach, dastlab, Qo‘histonning Sertaxt 
shahrining hokimi Nasriddin Abdurahimning saroyida, so‘ngra Ismoiliylar sulolasi 
mamlakatining tog‘li tomonlarida joylashgan qal‘a Alamutda munajjimlik lavozimida 
ishlaydi. 1256-yili mazkur mamlakat mo‘g‘ul xoni Chingizxonning nevarasi 
Xuloguxon tomonidan bosib olindi. Asir tushganlar orasida Nosiriddin ham bor edi. 
Bu davrda u 55 yoshda bo‘lib, uning astronomiya, matematika va falsafa fanlari 
bo‘yicha erishgan shavkati butun Sharqqa tarqalgan edi. Shu tufayli Xulogunxon 
tezda uni asirlikdan ozod qilib, saroyga taklif etdi va unga maslahatcha va 
munajjimlik lavozimlarini in‘om etdi. 
Tusiy Xuloguxonning Bog‘dodga yurishida hamrohlik qiladi, 1258-yili bu 
yurishning oqibatida Bog‘dod xalifaligi tor-mor keltirilib, salkam 500 yil xalifalik 
qilgan Abbosiylar sulolasi inqirozga uchraydi. 1259-yili Nosiriddinning iltimosiga 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI