Uygur, qaqauz, quzey

Abdulrahman (Abduraman) Atlıboyunlu 
(?, Kakaşura 
kəndi-1870, Atlıboyun). Şairin şeirlərində doğulduğu və öl- 
düyü hər iki kəndin adı təxəllüs kimi işlədilir. Şirvanın (Azər- 
baycan) və Dağıstanın məşhur din bilginlərindən elm öyrənən, 
ərəb, fars, türk dillərini mükəmməl bilən Abdulrahman ömrü- 
nün sonunadək kadılıq (qazı) etdiyinə görə onu çar Rusiyasının 
da, Sovet hökumətinin də məmurları sevməmişlər. Doğu poe- 
ziyası gələnəklərinə sadiq qalan Abdulrahman dini məzmunlu 
didaktik, lirik şeirlər yazmışdır. Onun şeirlərinin dili bugünkü 
qumuqcadan fərqli, yəni Çətin Pekaçarın bölgüsündə göstəri- 
lən müştərək dönəmin şairlərinin dilindədir. Sovetlər zamanı 
onun əsərlərinin çapına və təbliğinə soyuq bir münasibət vardı.
Sovetlər Birliyi çökməyə başladıqdan sonra şairin yaradıcı- 
lığına diqqət artmışdır.
Mahammat apendi (əfəndi) Omər oğlu Osmanov 
(1838, 
Tersk vilayətinin Yaxsay kəndi-1904). Rusiya işğal etdiyi böl- 
gələrin nüfuzlu ailələrindən seçdiyi yeniyetmə və gənclərə təhsil 
vermək, onların təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmaqla özünə sadiq 
məmurlar hazırlamağa çalışırdı. Osmanovlar ailəsi də belə secil- 
miş nəsillərdən biri olmuş, Mahammat apendinin atası Ömər 
Osmanov uzun illər çar mühafızə alayında xidmət etmişdir.
Mahammat ilk təhsilini Yaxsaydakı mədrəsədə almışdır. Bu 
mədrəsə bölgənin ən seçilən və təhsil proqrammı zamanla uy- 
ğunlaşdıran bir mədrəsə olmuşdur.
1865-ci ildə atası çarın mühafızə alayında xidmətdən təqaü- 
də çıxdıqda onun yerinə oğlu Muhammatı müsəlmanlardan 
təşkil edilmiş alayda kadı (qazı) vəzifəsinə götürmüşlər. Beləcə 
M.E.Osmanovun Peterburq həyatı başlamışdır. O, çar mühafı- 
zə xidməti alayından tərxis olunduqdan sonra vətənə dönmə- 
yib, Peterburqda qalaraq 1867-ci ildən Universitetinin şərqşü-

---

naslıq fakültəsində türk-tatar dilindən dərs deməyə başlamışdır