Uygur, qaqauz, quzey

(BecTHHK...,1999:167, 229). 
Lakin onlar bu gün də məhəlliçi- 
likdən irəli gedə bilmirlər. Yalnız məhdud dairədə noqaylardan 
toplanmış folklor nümunələrini öyrənməklə yetərlənirlər. Möv- 
zuya bir az geniş anlamda, ümumtürk kontekstində yanaşsalar, 
noqay folklor nümunəsi kimi təqdim etdikləri materialların 
əksəriyyətinin qazaxlarda, qırğızlarda, tatarlarda, başqırdlarda, 
türkmənlərdə, özbəklərdə, türklərdə və b. türk xalqlarında da 
olduğunu görərlər. Türk xalqlarının folklorçu bilginləri də janr- 
ların bölgülərə ayrılması və araşdırılması sahəsində xeyli iş 
görmüşlər. Sadəcə bunları oxuyub ümumiləşdirmək gərəkdir.
Keçmiş Rusiya ərazisində yaşayan türk xalqlarının folklor 
nümunələrinin toplanmasında, nəşrində və araşdırılmasında 
oxşarlıq çox olduğundan onları ayrı-ayrılıqda araşdırmağa ehti- 
yac duymuruq. Buna “Yedigey” dastanı ilə “Koroğlu” dasta- 
nının toplanması, nəşri və tədqiqini misal göstərmək olar.
Milliyyətcə polyak olan Aleksandr Xodzko 1830-cu ildə 
Həştərxan noqaylarından olan Ali bey Şarapovdan “Yedigey” 
eposunu toplamış, onun yardımı ilə eposun nəsr hissəsini fars- 
caya çevirmiş və 1842-ci ildə Londonda çap etdirmişdir 
(C h -
KajıneB A., 
1994:6). 
“Koroğlu” dastanı haqqında da eyni şey- 
ləri yazmaq olar. Burada dəyişən dastanın söyləndiyi yer, il və

---

söyləyən şəxsdir. Belə ki, A.Xodzkoya “Koroğlu” dastanını 
1832-ci ildə İranın quzeyində Aşıq Sadıq söyləmişdir. Mahmud 
xan Dünbüli Dirsuydan toplanmış dastanı Mirzə Abdulvahab 
yazıya almışdır. A.Xodzko dastanın nəsr hissəsini yuxarıda adı 
çəkilən şəxsin köməyi ilə türkcədən farscaya çevirmiş və 1842- 
ci ildə Londonda ingiliscə çap etdirmişdir 
(Koroğlu, 1999:6).
N oqay folklorunun Avropa m etodları ilə toplanm ası və öy- 
rənilməsi də R usiya işğalı altında olan türk xalqlarında olan- 
larla eynidir. Q aynaqların verdiyi bilgiyə görə, İvanom Dobro- 
volski H əştərxanda çap olunan “A ziatskiy muzıkalnıy ju rn al”ın 
1817-ci il 3-cü sayında “Pesni A straxanskix tatarov” və həmin 
jurnalın 1818-ci il 8-ci sayında “N oqayskie pesni” yazılarım
nəşr etdirmişdir. A.P.Arxipovun “K afkas” qəzetinin 1850, 
1851-ci il saylarında