Uy-joy huquqi

Dispozitivlik —
bu subyektlarga muxtoriyat, ruxsat, tashabbus 
berish usulidir. Xususan, UJKning 106-moddasi 4-qismiga binoan, 
Uirarjoylami almashtirish aynan bir uydagi yoki lurli uylardagi 
turarjoylarda, shu jumladan turli aholi punktlarida joylashgan 
turarjoylarda yashayotgan fuqarolar o 'rtasid a ham amalga 
oshirilishi mumkin. Aynan shunday qoida UJKning 66-modda- 
sida ham belgilangan b o ‘lib, unga muvofiq. munitsipal, idoraviy 
uy-joy fondi va aniq maqsadli kommunal uy-joy fondining 
uylaridagi turarjoyni ijaraga berish shartnomasi faqat jjaraga 
oluvchi, uning voyaga yetgan oila a'zolari, u bilan doimiy 
yashayotgan fuqarolar hamda ijaraga beruvchining roziligi bilan 
o'zgartirilishi mumkin.
ljaraga oluvchi, uning voyaga yelgnn oila a’zolari va u bilan 
doiniiy yashayolgan fuqarolaming talabi bo‘yicha shartnoma voyaga 
yetgan oila a'zolaridan biri bilan tuzilishi mumkin. Ijaraga oluvchi 
turarjoydan ko'chib ketgan yoki u vafot etgan taqdirda shartnoma 
ushbu turaijoyda yashayotgan voyaga yetgan oila a'zolaridan biri 
bilan tuziladi.
Oila a'zosining ijaraga oluvchi deb tan olinishi munosabati 
bilan yuzaga keladigan nizolar sud tartibida hal etiladi.
Uy-joy huquq o ‘zining asosiy tamoyillariga ega. Uy-joy 
huquqining tamoyillari deganda, uy-joy huquqiy tartibga solishning 
asosiy qoidalari tushuniladi va ularga quyidagilar kiradi:
1) turaijoyning daxlsizligi;
2) turarjoydan o ‘zboshimchalik bilan mahrum qilishga yo‘l 
qo'yilmasligi;
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3) turarjoy tanlash lniqiiqining erkinligi;
4) uy-joy fondidan fovdalanishga ruxsat etilishi;
5) uy-joy fondidan maqsadli foydalanish.
Turatjoyning daxlsizligi —
bu konstilutsiyaviy tamoyil bo‘lib, 
keyinchalik boshqa qonunchilikda ham o ‘z ifodasini topgan. 
Jumladan, Konstitutsiyaning 27-moddasiga ko‘ra, har kim o‘z 
sha'ni va obro‘siga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga 
aralashishdan himoyalanish va turaijoyi daxlsizligi huquqiga ega. 
Shuningdek, bu qoida mulk huquqi va xususiy mulk huquqining 
daxlsizligi qoidasidan ham kelib chiqadi. Turarjoyning daxlsizligi 
huquqidan nafaqat uy-joy mulkdori balki. undan foydalanuvchilar 
(masalan, ijaraga oluvchilar) ham foydalanishlari mumkin. 
Vlazkurtamoyilni qoMlashda turaijoy bir muncha kengroq ma'noda 
tushuniladi. Llning niazmunida fuqarolarning doimiy yashashlari 
uchun moMjallangan uy-joylar va boshqa binolar bilan birga, 
ularning vaqtinchn yashash joylari (masalan, mehmonxonadagi 
nomer) ham ifodalanadi. Bu tamoyil turarjoyni nafaqat jinoiy 
unsurlardan himoyn qilndi, balki, davtat hokimiyati organlari va 
huquqni muhofaza qiluvchi organlarining mansabdorshaxsiarining 
o‘zboshimchalik bilan kirishlaridan ham himoyalaydi. Biroq bu 
tamoyil mutlaq hisoblanmaydi va huquqni muhofaza qiluvchi 
organlar xodimlari tomonidan kvartiragn kirgan jinoyatchi taqib 
qilinganda, shuningdek ular tomonidan kvartirada jinoyat yoki 
baxtsiz hodisa ro‘y bergan, deb hisoblash uchun asos boMganda 
cheklanadi.
Biroq, bu ikkala holatda turarjoyga kirish 24 soat ichida 
prokurorga ma'lum qilinishi kerak (masalan, JPKning 161- 
moddasiga binoan, tintuv surishtiruvchi yoki tergovchining asoslan- 
tirilgan qaroriga binoan, prokurorning sanksiyasi bilan o‘tkaziladi. 
Kechiktirib boMmavdigan hollarda tintuv prokurorning sanksiya- 
sisiz o ‘tkazilishi mumkin, lekin bunday holda keyinchalik shu 
o'tkazilgan tintuv haqida yigirma to ‘rt soat ichida prokurorga xabar 
qilinadi. Kechiktirib boMmaydigan holatlar surishtiruvchi yoki 
tergovchining prokurorga yuborgan xabarnomasida asoslantirilishi 
lozim. Xabamomaning nusxasi ishga qo‘shib qo'yiladi).
Turarjoydan o'zboshim chalik bilan mahrum qilishga yo
7 
qoyilmasligi,
qonun chiqaruvchi tomonidan uy-joydan chiqarish
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

asoslarining qat'iy belgilanganligi bilan tavsiflanadi. UJKning II- 
moddasi 5—6-qismlariga ko‘ra. xususiy mulk boMgan uylar, kvarti- ‘ 
ralar olib qo'yilishi, mulkdor esa uyga, kvartiraga mulk huquqidan 
mahrum etilishi mumkin emas. qonunda belgilangan hollarbundan 
mustasno.
Turarjoy faqat qonunda belgilangan hollarda va tartibda 
sudning qaroriga asosan majburiy tarzda olib qo'yilishi mumkin.
Turaijoyni tanlashning erkinligi — 0 ‘zbckiston Respublikasida 
yashash huquqiga ega bo'lgan har qanday fuqaroning o ‘zi uchun 
doimiy va vaqtincha yashash joyini tanlash, erkin ko'chib yurish 
huquqini anglatadi. Bu tamoyil ham Konstitutsiyadan kelib chiqadi. 
Konsiitutsiyaning 28-moddasiga muvofiq, O'zbekiston Respub- 
likasi Fuqarosi Respublikn hududida bir joydan ikkinchi joyga 
ko'chish, 0 ‘zbekiston Respublikasiga kelish va undan chiqib ketish 
huquqiga ega.
Biroq mazkur tamoyil ham o ‘ziga xos cheklashlarga ega. 
Jumladan, 0 ‘zbekiston Respublikasining 2011-yil 14-sentabrdngi 
«Toshkent shahri va Toshkent vjloyalida doimiy ro‘yxatga olinishi 
lozim bo'lgan shaxslar — O'zbekiston Respublikasi fuqarolari toifa- 
larining ro'yxati to‘g'risida»gi N °0 ‘RQ-296 Qonuni qabul qilindi 
va mazkur Qonunga «Toshkent shahri va Toshkent viloyalida 
doimiy ro'yxatga olinishi lozim ho‘lgan shaxslar - 0 ‘zbekiston 
Respublikasi fuqarolari toifalarining Ro‘yxati» ilova qilindi. Ushbu 
ro'yxatga ko‘ra, faqat muayyan toifadagi shaxslar Toshkent shahri 
va Toshkent viloyatiga doimiy ro‘yxatga olinadilar. Bu ro'yxatdan 
keltirilmagan fuqarolar — toifalari, qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibga muvofiq Toshkeni viloyati va Toshkent shahrida doimiy 
ro‘yxntdan o‘tishiari mumkin boMadi.