Ўқув қулланма Тошкент 2011 йил

4.3.5. Wi-Fi тармоқларининг амалий қўлланилиши

4.3.5.1. Wi-Fi тармоқларидан тижорий фойдаланиш

Ҳозирги вақтда Wi-Fi тармоқлари дунёда жуда кенг тарқалган. Wi-Fi асосидаги хизматларга ҳозирги кунда исталган оммавий жойда: ўқув масканларида, кутубхона, кафе, аэропорт ва меҳмонхоналарда уланиш мумкин. Лекин барибир бундай тармоқларнинг қамров зоналари сотали тармоқларникига нисбатан эпизодик (парча-парча) бўлиб қолмоқда.
Бугунги кунга келиб дунёда энг йирик ва аҳамиятли Wi-Fi тармоқлари сафига қуйидагиларни киритиш мумкин:

• 
  2007 йилда Earthlink компанияси (АҚШ) Филадельфия шаҳрини Интернетга симсиз тармоқ асосида тўлиқ улаган ва шу билан уни Wi-Fi билан қамраб олинган АҚШ даги биринчи шаҳар – мегаполисга айлантирган.
  
• 
  АҚШ ва Буюк Британияда Starbucks ресторанлар тармоғи учун хот-спотлар ишлашини, шунингдек Германияда 7500 дан ортиқ хот-спотлар ишини таъминлаган T-Mobile компанияси тармоғи.
  
• 
  Golden Telecom компанияси томонидан Москвада яратилган дунёдаги энг катта шаҳар Wi-Fi тармоғи. Бу тармоқ, шунингдек, Яндекс – Wi-Fi лойихасини ишлатиш учун ўз алоқа каналларини тақдим этади.
  
• 
  Франциядаги Ozone ва Ozone Paris тармоқлари. 2003 йилда Ozone компанияси Париж шаҳрини тўлиқ қамрайдиган марказлаштирилган Wi-Fi тармоғини яратиш мақсадида Ozone Paris тармоғини қуришни бошлаган.
  

4.3.5.2. Wi-Fi тармоқларидан нотижорий фойдаланиш

Ҳозирги кунда кўплаб гуруҳлар, жамоалар, шаҳарлар ва, ҳатто, хусусий шахслар умумий “пиринг келишувидан”³⁸ фойдаланган ҳолда, тармоқлар бир-бири билан эркин ишлай олиши учун очиқ Wi-Fi тармоқларини қуришмоқда. Очиқ Wi-Fi тармоқларини кенгайтириш мақсадида кўплаб шаҳар маъмуриятлари маҳаллий жамоалар билан бирлашмоқдалар. Кўпчилик гуруҳлар кўнгилли ёрдамларга ва ҳомийлар кўмакларига тўлиқ асосланган ҳолда Wi-Fi тармоқларини қуришмоқда.
Унча катта бўлмаган баъзи давлатлар (масалан, Тонга қироллиги ва Эстония) ва шахарлар ахоли яжаш жойларидан Wi-Fi хот-спотларига боғланиш орқали Интернетга эркин уланишни барчага тақдим этмоқда. Масалан Парижда Ozone Paris Wi-Fi тармоғини ўрнатишда ўзининг уйини томини фойдаланишга берганларга Интернетга чекланмаган уланиш тақдим этилмоқда.
Кўплаб университетлар ўз талабалари, ташриф буюрувчилар ва университет ҳудудидаги барча шахслар учун Wi-Fi тармоғи орқали Интернетга эркин уланишни таьминламоқда. Бундай тармоқлар Тошкент ахборот технологиялари университетида ва Тошкент темир йул транпорти муҳандислари институтида ҳам ишлаб турибди.
Шунингдек эркин уланишни фақат ўз аъзоларига тақдим этадиган ва аъзо бўлмаганларга уланишни тўлов асосида берадиган жамоалар ва ташкилотлар яратган бошқа тоифадаги тармоқлар ҳам кўпгина. Бундай вариантга Финландияданинг Sparknet тармоғи мисол бўлиши мумкин. Sparknet тизими фойдаланувчилар ўз уланиш нуқталарини тармоқга қўшиб, бундан маълум бир фойда олиш имконини берадиган Open Sparknet лойиҳасиниҳам қўллаб-қуватлайди.
Тармоқларнинг аксарият қисми очиқ кодли дастурий таъминот асосида ёки очиқ лицензиялик эълон қилинган схемалар асосида қурилмоқда. Масалан, “Wi-Fi Liberator” дастури MAC OS X ва Wi-Fi модули ўрнатилган исталган ноутбукни Wi-Fi тармоғининг очиқ тугунига айлантиради. OLSP³⁹ (ингл-н Optimized Link-State Routing) очиқ тармоқларни яратиш учун фойдаланиладиган протоколлардан бири ҳисобланади.