ЎҚув-методик қЎлланма ўзсср халқ таълими вазирлиги

2. Чех деҳқонларининг бош кўтариб чиқишлари³

(Здеражский монастирининг канониги водниянлик Иоглиннинг хати. Тахминан 1403-1404-йиллар).

Муаллиф руҳоний бўлиб, деҳқон ҳаракатларига ўз синфий манфаатлари нуқтаи назаридан баҳо беради. Католик черковинннг ва феодал давлатининг содиқ ҳимоячиси сифатида у ўз хатида агар барча халқ ушбу қароқчиларга қўшилса (у қўзғолончиларни қароқчилар деб атайди), жамиятнинг ҳалок бўлишининг даҳшатли манзарасинн ифодалайди. Ҳужжатда халқнинг ўз диний ҳомийларига сўзсиз бўйсунишлари зарур эканлиги ҳақидаги фикр аниқ ифодаланади.
Меҳрибон болаларим! Ҳозир бу хат ёзилмоқда! Шуни эсда тутингки, подани подачисиз ёки қоровулсиз қолдириш мумкин эмас, чунки уни йиртқич ҳайвонлар осонгина олиб кетишлари мумкнн. Худди шунингдек фуқарони ҳам қоровулсиз ёки ҳомийсиз қолдириш хатарлидир.
Ҳақиқатан ҳам, катталар йўқлигида фуқаролар томонидан жуда кўп тартибни бузиш ҳолати кўринади... Шунингдек, албатта ёмон фуқаролар ҳам бўладн. Улар тез-тез фуқароларни бузғун-чилик йўлига ундаб, катталарга бўйсунмасликни тарғиб қилади-лар. Шундай қилиб, улар яхши кишиларнинг фуқаролар орасига эккан эзгулик экинларини топтайдилар. Улар ҳайрон қоларлик даражада эпчиллнк билан кушандаларининг зийраклик билан кузатишларидаи, яъни катталарнинг уларни феъл-атворларини тузатиш тўғрисидаги чора-тадбнрларидан қутулиб кетадилар. Ёлғончилик йўли билан ва турли макр-ҳийла билан ўзларининг нодонлпк ишларига бошқача тус берадплар. Ўзларининг қоронғу, ярамас ишларини қандайдир қонуний сабаб билан ниқоблаб амалга оширадилар.
Подачи ўз подасини далада боқиб юрганда, қароқчилар, ўғрилар ва йиртқичлар келиб подани подачиси билан бирга ҳайдаб кетадилар. Улар бўрилардан ҳам даҳшатлироқдирлар, чунки бўри подага ҳужум қилганда подачига тегмасдан битта ёки кўпи билан иккита
бузоқни олиб кетади. Бу кишилар эса ҳеч кимга раҳм-шафқат қилмайдилар. Аксинча, улар омочни қиличда, ўроқни найза ва ўқда тоблайдилар. Натижада черков пойдевори емирила бошлайди ва давлат ҳалокатга юз тута бошлайди.