ЎҚув қЎлланма ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви

1)
ҳокимият вакиллари;
2)
давлат корхонаси, муассасаси ёки ташкилотларида сайлаш ёки тайинлаш бўйича доимий ёхуд 
вақтинча ташкилий бошқарув ёхуд маъмурий-хўжалик вазифаларини бажариш билан боғлиқ 
лавозимларни эгаллаб турган ва юридик аҳамиятга эга ҳаракатларни содир этишга ваколат 
берилган шахслар;
3)
мулкчиликнинг бошқа шаклларидаги корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг раҳбарлари, 
давлат бошқаруви юзасидан белгиланган тартибда ҳокимият ваколати берилган жамоатчилик 
вакиллари;
4)
иккинчи бандда назарда тутилган вазифаларни фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органларида 
бажариш билан боғлиқ мансабларни эгалловчи шахслар.

---

86
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 43-моддасида назарда тутилган қуйидаги
 жазо чоралари 
қўлланилиши мумкин:
Маҳкумларга асосий жазолардан ташқари ҳарбий ёки махсус унвондан маҳрум қилиш тарзидаги 
қўшимча жазо ҳам қўлланилиши мумкин.
Хизмат бўйича чеклаш ёки интизомий қисмга жўнатиш тариқасидаги жазолар фақат ҳарбий 
хизматчиларга нисбатан қўлланилади.
Муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш фақат асосий жазо сифатидагина эмас, балки қўшимча жазо тариқасида 
ҳам қўлланилиши мумкин.
Давлат хизматчиларининг моддий жавобгарлиги. Давлат хизматчисига нисбатан фуқаролик-
ҳуқуқий жавобгарлик, унинг ўз хизмат вазифаларини бажармаганлиги ёки етарли даражада бажармаганлиги 
натижасида давлат органи ёки учинчи шахс мулкига етказилган зиёни учун белгиланади. Унга кўра, хизматчи 
етказилган зарарни қоплаб беришга мажбурдир.
Зарар деганда, жабрланувчи субъект – давлат органи ёки учинчи шахснинг мулкий ёки молиявий 
талафотлари кўринишида намоён бўладиган моддий зарар тушунилади. Моддий зарарни қоплаш – 
фуқаролик ҳуқуқларни ҳимоя этиш турларидан бири ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикасида давлат хизматчиларининг моддий жавобгарлиги Ўзбекистон 
Республикасининг меҳнат қонунчилиги билан белгиланади. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 
185-моддасига биноан меҳнат шартномасининг бир тарафи (иш берувчи ёки ходим) меҳнат соҳасидаги 
вазифаларни бажариши муносабати билан бошқа тарафга етказган зарарини Меҳнат кодекси ва меҳнат 
тўғрисидаги бошқа норматив ҳужжатларда белгиланган қоидаларга мувофиқ қоплайди.
Меҳнат шартномаси ёки унга қўшимча равишда тузилган ёзма шаклдаги келишувда, шунингдек, 
жамоа шартномасида меҳнат шартномаси тарафларининг моддий жавобгарлиги аниқлаштириб қўйилиши 
мумкин. Бунда шартнома бўйича иш берувчининг ходим олдидаги жавобгарлиги Меҳнат Кодексида назарда 
тутилганидан кам, ходимнинг иш берувчи олдидаги жавобгарлиги эса назарда тутилганидан кўп бўлмаслиги 
керак.
Зарар етказилганидан кейин меҳнатга оид муносабатларнинг бекор қилинганлиги меҳнат шартномаси 
тарафларини моддий жавобгарликдан озод қилишга сабаб бўлмайди.
Меҳнат шартномасининг бир тарафи ўзининг ғайриҳуқуқий айбли ҳулқ-атвори (ҳаракати ёки 
ҳаракатсизлиги) натижасида бошқа тарафга етказган зарари учун, башарти Меҳнат Кодексида бошқача 
ҳолат назарда тутилмаган бўлса, моддий жавобгар бўлади.
Тарафларнинг ҳар бири ўзига етказилган моддий зарарнинг миқдорини исботлаб бериши шарт.
Ўз меҳнат вазифаларини бажариши муносабати билан ёки меҳнат қилиш имкониятидан ғайриқонуний 
равишда маҳрум этилганлиги натижасида ходимга, боқувчиси иш билан боғлиқ ҳолда вафот этган тақдирда 
эса, унинг оила аъзолари ўртасидаги келишувга мувофиқ равишда белгиланган миқдорда қопланади. 
Маънавий зарарни қоплаш юзасидан низо келиб чиққан тақдирда, бу масала судда кўриб чиқилади.
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 198-моддасига асосан ходим иш берувчига бевосита 
етказилган ҳақиқий зарарни тўлаши шарт.