ЎҚув адабиёти овқатланиш

Муайян шароитда заҳарли бўладиган ҳайвон маҳсулотларидан заҳарланишлар

Факультатив овқат заҳарланишини келтириб чиқарадиган ҳайвон маҳсулотларига, биринчи навбатда, инсон овқатланишида ишлатилувчи, токсигенлиги ошган даврдаги микроскопик сув ўтлари (динофлагелят)ни истеъмол қилган моллюскалар ва денгиз қисқичбақасимонлари киради. Баъзи балиқларнинг тухум ташлаш даврида уларнинг жигари, увилдириғи (икраси) ва сути ҳам заҳарлилик хусусиятига эга бўлиши мумкин. Бундай балиқларга скумбрия, чўртанбалиқ, окунь, налим мисол бўла олади.

Баъзи ўткир заҳарланишлар икки табақали моллюскалар (мидиялар, устрицалар, тароқчалар ва бошқалар), краблар, лобстерлар, лангустлар каби нобалиқ денгиз маҳсулотларини истеъмол қилиш оқибатида пайдо бўлиши мумкин. Микроскопик сув ўтлари (динофлагелятлар) билан овқатланишда улардан ёки, камдан-кам ҳолларда, мустақил равишда токсик бирикмаларнинг катта гуруҳи метаболизланиши мумкин. Ҳозирги пайтда эса табиий моринотоксинлар (фикотоксинлар)нинг моллюскалар ва қисқичбақасимонлар билан боғлиқ бутун бошли рўйхати устуворлик қилувчи заҳарлаш белгиларига қараб тўрт гуруҳга бўлинади: фалажловчи, ич кетказувчи (диареяли), нейротроп ва амнестик.
Фалажловчи токсинлар гуруҳида сакситоксинлар етакчи роль ўйнайди. Улар қизил-қўнғир сув ўтларида пайдо бўлишади ва қарийб барча ейиладиган моллюскаларда, шунингдек, Тинч океанининг салқин қирғоқбўйи сувларида яшовчи краблар ва лобстерларда йиғилиши мумкин. Касаллик ўткир тарзда, кўпинча ейилганидан сўнг 0,5 ... 2 соат ичида бошланади. Заҳарланишнинг биринчи белгилари юз, қўл ва оёқ соҳаларидаги қарахтланиш, ачишиш ва оғриқли қизиб кетишлардан иборат бўлади ва нафас олиш мушакларининг фалажи ривожланади. Заҳарланиш энг авжига чиққанида нафас олиш етишмовчилиги оқибатида ўлим юз бериши мумкин. Агар камроқ оғирликдаги заҳарланиш юз берган бўлса, унда бир сутка давомида касаллик белгилари ўз-ўзидан йўқолиб кетади. Қайта тикланиш даври бош оғриқлари ва мушаклар заифлашуви билан бирга кечади.
Ич кетказувчи (диареяли) токсинлар окад кислотаси, исессотоксин, пиктенотоксин, динофазик токсинни ўзига қамраб олади. Овқатланишда икки табақали моллюскалар истеъмол қилинганидан сўнг орадан 0,5 ... 2 соат ўтганидан сўнг бошланадиган ич кетказувчи (диареяли) токсинлар билан заҳарланишнинг етакчи касаллик белгилари кўнгил айниши, қайт қилиш, диарея ва абдоминал оғриқлар бўлиб, озноб, лихорадка ва бош оғриғи билан бирга кечади. Касалликнинг давом этиши 2 ... 3 суткани ташкил этади.
Нейротоксик моддаларга Мексика кўрфази ва Америка қитъасининг Атлантика океани соҳилларидаги бошқа жанубийроқ жойларда яшовчи динофлагелятлар ишлаб чиқарувчи бреветоксинлар киради. Заҳарланишнинг нейротоксик тури овқатни ейиш вақтидаёқ (зарарланган овқат ошқозон-ичак йўлларига тушганидан сўнг бир неча минут ўтгач) ривожланувчи нисбатан шиддатли кечувчи клиник манзараси билан характерланади.
Симптомокомплекс ўзига ошқозон-ичак бузилишлари (қайт қилиш ва диарея)ни, шунингдек, неврологик симптоматика (лаблар, тил ва халқум соҳасидаги парестезия, мушак оғриқлари ва тортишишлари, мушаклар заифлашуви, иссиқ ва совуқни сезиш ўзгариши)ни қамраб олади. Клиник манзара бир неча соат ичида кузатилади, аммо касалликнинг давом этиши 1
... 3 суткадан ошмайди. Одатда асорат қолиши учрамайди.