ЎҚув адабиёти овқатланиш гигиенаси фани бўйича ўҚув қЎлланма профессор Г. И. Шайхова таҳрири остида

Овқатланиш холатини статистик усул ёрдамида аниқлаш. Овқатланиш холатини статистик усулда аниқлаш учун етти кунлик меню-раскладка тахлил қилинади (кўпинча №15 пархез). Меню-раскладкадаги барча истеъмол қилинадиган таомларга бўлган асосий гигиеник талаблар, хусусан, таомларнинг қуйида келтирилган олти вазифаси инобатга олинади:
Биринчи вазифаси – бу қувватмандликдир. Овқат инсон организми учун ягона қувват берувчи манбаа хисобланади. Овқатлар таркибида оқсиллар, ёғлар ва карбон сувлар асосий қувват ташувчилар хисобланади, юқоридаги озиқ моддалар ичида оқсилларнинг қувватмандлик хусусияти камроқ ифодаланади.
Овқатларнинг пластик вазифаси. Одам организмида икки бир-бири билан ўзаро боғлик жараёнлар содир бўлади, булар: ассимиляция ва диссимиляция жараёнларидир. Ассимиляция жараёнида бир мунча содда тузилган кўпроқ миқдорда оқсиллар ҳамда камроқ витаминлар, ёғлар ва карбон сувлар иштирокида организмнинг хужайра, тўқималар тузилмалари шаклланади.
Учинчи вазифа – бу биорегулятор вазифа хисобланади. Овқат таркибида организмнинг хужайра ва тўқималарида модда алмашинувини бошқарувчи ферментлар ҳамда гормонлар структурасига кирувчи моддалар мавжуд бўлиб, бунда хусусан, оқсил ва витаминларнинг ахамияти катта. Витаминлар фақатгина феметлар таркибида фаол бўлиб, мустақил фаолият юрита олмайди.
Тўртинчи вазифа – мослаштириш-бошқариш вазифаси. Хар бир озиқ-овқат воситаси турли органларда мослаштириш-бошқариш вазифасини бажаради. Хусусан овқат таркибидаги клечатка ёки пектин меъда-ичак мотрикасини фаоллаштиради, натижада ахлат хосил бўлиши ҳамда ичаклар орқали ташқарига чиқарилишинитаъминлайди.
Овқатнинг химоя-қайта тиклаш вазифаси. Организмнинг турли хил юқумли касалликларга чидамлилиги кўп жихатдан овқат таркибидаги оқсил ва витаминларга боғлиқ. Овқатланиш – беморлар саломатлигини тиклашда асосий омил хисобланади. Касалликларда оқилона овқатланишни ташкил этиш организмда модда алмашинувини меъёрлаштириш, тўқималарни қайта тикланиши, соғайишни тезлаштиришини таъминлайди ҳамда касалликнинг ўткир шаклидан сурункали шаклига ўтишини олдини олади.