Ҳуқуқ кафедраси

Яҳудийлик дини таълимоти. Яҳудийлик дини бўлган иудаизм (Иуда қабиласи номидан олинган) дини милоддан аввалги 2-минг йилликнинг охирларида – 1 минг йилликнинг бошларида вужудга келган. “Иудаизм” атамаси яҳудий қабилалари иттифоқига кирган (Рувит, Симон, Ливин ва Иуда сингари) 12 қабиланинг энг катта номидан олинган. Милоддан аввалги X асрда улар Иуда қабиласи атрофида бирлаштирилган. Қабила вакили Довуд Исроил – яҳудий давлатининг подшоҳи лавозимини эгаллаган. Яҳудийлар ўтроқлашган давр Фаластин давлати деб номланган ва яҳудий давлати вужудга келган. Бу дин яҳудий пайғамбари ва қонуншуноси Мусо шарафига бағишланган бўлиб, баъзан Мусо дини деб аталади.
Яҳудий дини жаҳон динига айланмаганлигининг 2 сабаби мавжуд:

1. 
   Бу дин маросимлари ниҳоятда кўп, уларни бажариш назоратга олинган.
   
2. 
   Бу динда яҳудийлар классик (мумтоз) ғояси зўр бериб тарғиб қилиниб, яҳудийларнинг бошқа миллат вакиллари билан никоҳга кириши ман қилинган.
   

Диний ҳаёт яҳудий (Қуддус) ибодатхонасида марказлаштирилган. Мил.авв. X асрда Яҳудий давлати подшоси Яхве (Қуддус) ибодатхонасини қурдирган эди. Подшо энди худонинг ердаги ўғли, вакили деб эълон қилинган ва мил. авв. 621 йилда дин ишлари марказлаштирилди.
Мил.авв. 586 йили Вавилон подшоси Иерусалим шаҳрини босиб олиб, яҳудийларнинг маълум қисмини Вавилонга ҳайдаб кетади. Мил. авв. 538 йили Эрон подшоси Кир яҳудий асрларини Фаластинга қайтаради. Иерусалим ибодатхонаси қайта тикланади.
Рим империяси мил.авв. 66 - 70 - йилларда яҳудий давлатини босиб олиб, шафқатсиз жазолади. Яҳудийлар Фаластиндан ҳайдаб чиқарилади, улар турли мамлакатларга тарқалиб кетади. Улар қайси давлатда яшамасин ўз жамоасини тузди.
Кўчманчи яҳудий қабилалари дастлаб кўпхудолик (политеистик) эътиқодлари ва маросимлари асосида вужудга келган. Милоддан аввалги 13-асрда Фаластинни босиб олгандан сўнг деҳқончилик билан шуғулланган. Сўнгра кўчманчи яҳудийлар ўтроқлашган даври Фаластин даври деб номланган. Милоддан аввалги X асрда яҳудий давлати вужудга келган.
Иуда қабиласининг худоси Яхве (Қуддус)га сиғиниш жорий этилган. Яҳве бутун оламни бошқарувчи ягона худо деб эълон қилинган. Шу тариқа умумдавлат (X аср мил.аввал.) динига айланган. Мил. авв. X асрда Яҳудий давлати подшоси Соломон ҳашаматли Яхве (Қуддус) ибодатхонасини қурдирди. Яҳве ҳаёти ҳам инсонлар сингари тасвирланган, бир неча хотини ва болалари бўлган. Унинг фарзандлари ерга тушиб гўзал қизларга айланган. Подшо энди худонинг ердаги ўғли, вакили деб эълон қилинган. Тартиб худо томонидан ерда ўрнатилган.
Милоддан аввалги 621 йилда дин ишлари марказлаштирилди. Мил. авв. 586 йили Вавилон подшоси Иерусалим шаҳрини босиб олди, яҳудийларнинг маълум қисми Вавилонга ҳайдаб кетилди. Мил авв. 538 йил Эрон подшоси Кир томонидан асрлар Фаластинга қайтарилди, Иерусалим ибодатхонаси қайта тикланди.
“Яҳудийлар бугун азоб чексада ўзлари айбдор, вақти келиб Яҳве уларни кечиради, барча халқларлардан устун халқ бўлиб қолади”, дейилган.

2.3.10 -Чизма

Р

Юртимизда ҳукм сураётган диний бағрикенглик муҳити туфайли мамалакатимизда 2 минг 200 дан ортиқ турли диний ташкилотлар фаолият юритмоқда. Турли дин вакиллари ўртасида ўзаро ҳурмат ва дўстона муносабатларни ривожлантириш, фуқаролар қайси дин ва эътиқодга мансублигидан қатъи назар, уларнинг тенг ҳуқуқлигини таъминлаш бундан буён ҳам энг муҳим вазифаларимиздан бири бўлиб қолади.